Apocalyps oeps! Negen keer dat een kernoorlog maar nipt werd afgewend

Met de spanningen tussen de Verenigde Staten en Rusland is de aloude nucleaire dreiging teruggekeerd. Het is belangrijk dat we ons de momenten herinneren waarop verstand het won van emotie en de mensheid de verschrikking van een kernoorlog heeft kunnen voorkomen.

Twee van de meest cruciale gebeurtenissen van de Koude Oorlog vonden plaats in de maand oktober van het jaar 1962, tijdens de Cubacrisis.

De Sovjet-onderzeeër B-59 was een van de verschillende schepen die door Amerikaanse torpedojagers in Cubaanse wateren waren omsingeld. Gedurende verschillende dagen kon het niet communiceren met Moskou.

De kapitein en de commandant van de onderzeeër schoten bijna een kerntorpedo af op de Amerikaanse vloot. De tweede bevelhebber van de vloot weigerde bevelen op te volgen en kalmeerde en overtuigde de kapitein en de commandant.

Tegelijkertijd, schoten de soldaten van het Duluth Sector Director Center aan de Amerikaanse kant van het conflict een vreemde figuur neer die over een hek klom, waardoor op militaire bases in de hele regio een sabotagealarm werd geactiveerd.

Afbeelding: Markus Spiske / Unsplash

Een systeemfout in Volk Field, een militair vliegveld in Wisconsin, stuurde bijna onbedoeld nucleaire onderscheppers de lucht in. En het mysterieuze figuur op het hek dat er bijna voor zorgde dat de VS een raket afvuurde? Dat was een beer.

Afbeelding: Mark Basarab / Unsplash

In 1961 crashte een B-52 Stratofortress met aan boord twee 3-4 megaton kernbommen op de grond bij Goldsboro (North Carolina). Een van de bommen daalde af aan een parachute en de andere viel op een veld.

Uit vertrouwelijke CIA-documenten bleek in 2013 dat de bom die op het veld viel bijna ontplofte met een intensiteit die gelijk staat aan 250 keer het bombardement op Hiroshima.

In 1966 zijn twee Amerikaanse militaire vliegtuigen tijdens het bijtanken in de lucht neergestort in de buurt van Palomares in Zuidoost-Spanje, waarbij vier waterstofbommen in de grond terechtkwamen.

Drie waterstofbommen werden op de grond teruggevonden en de vierde, werd een paar maanden later ongeschonden in de Middellandse Zee gevonden.

Manuel Fraga, de Spaanse minister van Informatie, nam een duik in zee op het strand van Palomares in het bijzijn van journalisten om de geruchten over nucleaire besmetting van tafel te vegen, wat een iconisch moment werd in de Spaanse politiek.

De spanningen tussen de Verenigde Staten en Noord-Korea bereikten in 1969 een kritiek punt nadat een Amerikaans militair verkenningsvliegtuig door Pyongyang was neergeschoten, waarbij 31 Amerikaanse bemanningsleden omkwamen.

President Richard Nixon van de Verenigde Staten had nucleaire bommenwerpers klaarstaan om Noord-Korea te bombarderen als vergelding, maar uiteindelijk werd er geen bevel tot aanval gegeven.

Een algemeen en hardnekkig gerucht is dat Nixon toen dronken was en dat zijn adviseur Henry Kissinger het militaire opperbevel belde om te wachten tot hij nuchter was. Er zijn tot op heden geen bewijzen die het verhaal bevestigen of ontkrachten.

Able Archer was een jaarlijkse oefenreeks van de NAVO waarin een escalatie van een DEFCON 1-conflict met de Sovjet-Unie werd gesimuleerd, met als hoogtepunt een gecoördineerde nucleaire aanval. Able Archer 1983 verliep echter anders, op een verontrustende manier.

De aanwezigheid van radiostilte, nieuwe codes, regeringsleiders en het nucleaire systeem Pershing II tijdens Able Archer 1983, leidde ertoe dat hooggeplaatste Sovjetleiders dachten dat het werd gebruikt voor een eerste nucleaire aanval.

Hierop begon de Sovjet-Unie met het voorbereiden van kernkoppen in gevechtsvliegtuigen en het mobiliseren van hun troepen in Oost-Duitsland en Polen. De NAVO reageerde gelukkig niet op de Sovjet-escalatie en de spanningen eindigden met de oefeningen. Het kwam vele jaren later pas aan het licht dat het kantje boord was met Able Archer 83.

Mechanische storingen en overmatig vertrouwen in computers hebben meer dan eens bijna een nucleair conflict ontketend. Dit herinnert ons er goed aan dat de mens nooit buiten schot moet blijven.

Op 23 mei 1967 verstoorde een krachtige zonnestorm de radars van het North American Air Defense Command over het hele noordelijk halfrond. De Amerikaanse autoriteiten dachten aanvankelijk dat de Sovjet-Unie hun systemen stoorde. Bijna werd een nucleaire tegenaanval gelanceerd.

Iets soortgelijks gebeurde op 9 november 1979, toen de computers van NORAD, het Pentagon en het Strategic Air Command een grootschalige raketaanval meldden, waarvan er 2200 uit de Sovjet-Unie zouden komen. Nucleaire bommenwerpers werden klaargemaakt om op te stijgen.

Dankzij satellieten kon worden vastgesteld dat de aanval een vals alarm was. Er bleek een trainingsprogramma omgekeerd in het computersysteem te zijn geladen.

Aan de andere kant van het ijzeren gordijn, signaleerde het waarschuwingssysteem van de Sovjet-Unie op 26 september 1983 vijf kernraketten op weg van de Verenigde Staten naar de USSR.

Enkele weken voordat deze gebeurtenis plaatsvond, had de Sovjet-Unie een Koreaans burgerluchtvaartuig neergeschoten dat naar New York vloog, in de veronderstelling dat het een ongeïdentificeerd Amerikaans spionagevliegtuig was. Onder de 269 mensen die omkwamen bevond zich ook congreslid Larry McDonald uit Georgia.

Luitenant-kolonel Stanislav Petrov had die dag dienst en bestempelde de aanval op de radar als vals alarm, in plaats van de bevelen op te volgen om zijn superieuren te waarschuwen en een vergeldingsaanval in te zetten.

Afgebeeld: Petrov in 2004 in zijn huis in Moskou.

De training van Petrov had hem erop gewezen dat een eerste aanval van de Verenigde Staten van een grote omvang zou zijn. En hij bleek gelijk te hebben, want de fout was het gevolg van een storing in een niet volledig getest detectiesysteem.

De luitenant-kolonel, die weliswaar werd bejubeld als iemand die de wereld had gered, kreeg geen enkele vorm van erkenning van zijn regering. In 2013 ontving Petrov de Dresdner Friedenspreis, waarmee een bedrag van ruim € 25.000 was gemoeid. Hij overleed in 2017.