De Berlijnse Muur viel in 1989: zijn er nog verschillen tussen Oost en West?

Op 9 november 1989 gebeurde er iets waarvan iedereen dacht dat het onmogelijk was: de grens tussen Oost- en West-Duitsland werd geopend.

Duitsers juichten eerst in ongeloof, en toen in jubelstemming. De straten van Berlijn waren propvol, aan weerszijden van de muur.

De Berlijnse Muur, een symbool van de Koude Oorlog, werd bijna van de ene op de andere dag gebouwd: op 13 augustus 1961. Als gevolg hiervan werden Duitsland, de stad Berlijn en veel families gescheiden. De scheiding zou 28 jaar, twee maanden en 28 dagen duren.

Meer dan 5.000 burgers van de DDR (Duitse Democratische Republiek, ofwel Oost-Duitsland) vluchtten naar het Westen, ondanks de barrières zoals deze in West-Berlijn. Veel ontsnappingspogingen mislukten.

Winfried Freudenberg was het laatste slachtoffer van de Muur: op 8 maart 1989 stortte hij met een geïmproviseerde gasballon neer nadat hij van grote hoogte in de Berlijnse wijk Zehlendorf over de sectorgrens was gevlogen.

De protesten van veel Oost-Duitse burgers en de beslissingen van de toenmalige Sovjetleider Gorbatsjov waren beslissend voor het verdwijnen van de muur.

Vandaag moet je zoeken om nog historische delen van de Muur in Berlijn te kunnen zien. Veel toeristen doen dat nog steeds. De muur is een toeristische attractie geworden.

De Berlijnse Muur is ook een kunstwerk. De East Side Gallery (foto) is het langst overgebleven stuk van de muur. In 1990 werd het beschilderd door 118 artiesten uit 21 landen.

En wat blijft er over van de verschillen tussen de mensen in Oost en West? Het is niet eenvoudig om te weten welke gewoontes en clichés er in de levens van mensen blijven bestaan, maar volgens sommige onderzoeken zijn er nog steeds meetbare verschillen... Al worden ze wel steeds kleiner.

Van 1990 tot 2019 is de bevolking in de West-Duitse deelstaten met 5,4 miljoen mensen toegenomen. In dezelfde periode verloren de vijf Oost-Duitse deelstaten ongeveer 2,2 miljoen inwoners. Volgens het State Center for Civic Education is deze migratie van Oost naar West sinds 2015 gestopt.

Het rapport van de federale regeringscommissaris, 'Oost-Duitsland. Een nieuwe blik' uit 2022, zegt dat slechts 39 procent van de Oost-Duitsers tevreden is met de democratie in Duitsland. In het Westen is dat 59 procent.

Het rapport zegt verder dat ten tijde van het onderzoek in augustus 2022 slechts 26 procent van de ondervraagden in het Oosten tevreden was met het werk dat de nationale overheid doet. In de oude deelstaten van West-Duitsland is de tevredenheid momenteel 44 procent.

Volgens het rapport van de Oost-Commissaris gelooft slechts 43 procent van de Oost-Duitsers en 58 procent van de West-Duitsers "dat je altijd vrijuit je mening kunt uiten zonder in de problemen te komen."

Volgens het staatscentrum voor politieke vorming verdienen Oost-Duitsers nog steeds gemiddeld 14 procent minder dan West-Duitsers. De inkomensverschillen zijn sinds het midden van de jaren negentig zeer langzaam kleiner geworden.

Volgens LPB zijn de nieuwe deelstaten ook financieel slechter af. Terwijl particuliere huishoudens in het westen gemiddeld ongeveer 182.000 euro aan onroerend goed en financiële activa hebben, hebben huishoudens in de oostelijke deelstaten gemiddeld slechts ongeveer 88.000 euro aan eigen vermogen.

Op de foto: de kunstenaar Jim Avignon voor zijn werk in Berlijn, 2019.

Het meest besproken politieke verschil tussen Oost en West is waarschijnlijk de populariteit van de extreemrechtse AFD-partij. Volgens Statista stemde 19,1 procent van de Oost-Duitsers voor AFD bij de federale verkiezingen van 2021, vergeleken met slechts 8,2 procent in de oude deelstaten.

Maar ook al gaat het langzaam en niet altijd gemakkelijk, 'wat bij elkaar hoort, groeit samen,' zei Willy Brandt treffend over de val van de Muur op 9 november 1989.