Energiecrisis: oliemaatschappijen maken recordwinsten

Terwijl de energiecrisis vooral particuliere huishoudens en kleine bedrijven treft, profiteren de grote oliemaatschappijen als Exxon, Shell, Total en BP hier goed van. Ook het thema klimaatbescherming wordt hierdoor naar de achtergrond verdrongen.

Oliegigant Exxon maakte in 2022 56 miljard dollar winst, meldt Reuters. Dat is 140% meer dan het jaar daarvoor. Volgens de Duitse krant Tagesschau had Shell het beste financiële jaar in haar hele geschiedenis.

De klimaatdoelstellingen lijden hier echter onder: BP heeft haar klimaatdoelstelling naar beneden bijgesteld en is van plan haar olieproductie tegen 2030 met slechts 25% te verminderen in plaats van de aangekondigde 40%. Eerder was BP juist een pionier in de branche met deze ambitieuze klimaatdoelstellingen.

Het zijn niet alleen de stijgende energieprijzen die oliemaatschappijen deze ongelooflijke winst opleveren. Econoom Isabella Weber van de Universiteit van Massachusetts zegt dat lage productiekosten hier ook een rol spelen.

Tijdens de COVID-19-pandemie werd er vanuit de consument maar weinig brandstof gevraagd. Hierop reageerden oliemaatschappijen door de productie van dure fabrieken op te schorten.

Inmiddels is de economie hersteld van de pandemie, hierdoor is de vraag naar olie weer toegenomen. Tegelijkertijd zorgen de sancties tegen Rusland in verband met de oorlog in Oekraïne voor een tekort aan aanbod.

De recordwinsten van de oliemaatschappijen leiden wereldwijd tot kritiek. In maart 2022 zei de Amerikaanse president Joe Biden volgens Reuters dat oliemaatschappijen recordwinsten behaalden terwijl burgers hoge energieprijzen betaalden. Biden deed een beroep op de oliereuzen: "Dit is niet het moment om op recordwinsten te gaan zitten, maar om op te komen voor ons land."

Ook in Frankrijk ontstond discussie over het feit dat de oliereuzen zichzelf totaal verrijkten ten koste van het milieu. Tegelijkertijd delen werknemers niet in de winst.

Op 8 februari protesteerden activisten in Frankrijk voor het hoofdkantoor van TotalEnergies in Parijs. Ze hielden spandoeken vast met kritiek op "superwinsten" en vernielden het gebouw met rode verf.

In Londen protesteerden Greenpeace-activisten tegen de recordwinsten van de Britse energiegigant Shell door bij een Shell-benzinestation een replica van het prijsbord op te hangen. Hierop was de nettowinst te zien die de energiegigant in 2022 had gemaakt.

Niet alleen de oliemaatschappijen zijn het doelwit van protesten. Op 11 februari 2023 demonstreerden tal van Nederlanders in Amsterdam tegen de stijgende energieprijzen. De focus lag hierbij op elektriciteitsproducent Vattenfall. In Brussel gingen duizenden op 27 februari de straat op om te protesteren tegen de hoge energieprijzen.

In het najaar van 2022 nam de Europese Unie (EU) de resolutie aan dat de recordwinsten van de oliemaatschappijen belast moeten worden met een zogenaamde overwinstbelasting. Het geld dat met deze belasting wordt opgehaald, moet worden gebruikt om burgers en bedrijven financieel te ontlasten.

Volgens Richard Partington van The Guardian heeft ExxonMobil beroep aangetekend tegen het besluit van de EU. Het Amerikaanse energiebedrijf betwist de daarbij behorende wettelijke bevoegdheid.

In Duitsland heeft de energiecrisis geleid tot een stijging van de energieprijzen met bijna 25% (vergeleken met december 2022 tot december 2021), volgens het Bundesstatistical Office.

Hoge energieprijzen hebben bijgedragen tot een stijgende inflatie over de hele wereld. In Duitsland was dit aandeel groter dan in de VS, omdat dit land afhankelijk is van de invoer van energieproducten. In de VS daarentegen worden olie en gas in eigen land geproduceerd en een deel geëxporteerd. Tegelijkertijd worden deze producten verhandeld in Amerikaanse dollars. De euro-dollarwisselkoers zorgt er hierdoor voor dat de inflatie sterker voelbaar is in Duitsland, aldus de financiële experts van Growney.

Volgens het Duitse Federaal Bureau voor de Statistiek bedroeg de inflatie in januari 2023 net geen 9% en stegen de consumentenprijzen met 1% ten opzichte van de voorgaande maand. In de VS bedroeg de inflatie in de eerste maand van 2023 echter slechts 6,4%, zo meldt Trading Economics.