2024 in foto's: hoe Assad ineens zo snel verjaagd kon worden

Het leek jarenlang een stilstaande situatie, maar opeens raakte het conflict in Syrië in een stroomversnelling. De dictator Bashar al-Assad, die in 2000 het stokje van zijn vader Hafez Assad had overgenomen, werd in een snelle aanval van 12 dagen door verschillende tegenstanders verslagen.

Syrië had constant in oorlog verkeerd sinds de Arabische Lente in 2011. Dertien jaar lang vochten verschillende groepen tegen Assad. Wat gebeurde er in de afgelopen weken om die situatie zo radicaal te veranderen?

De burgeroorlog, die in 2011 was begonnen, eindigde officieel in 2020 toen Rusland en Turkije vanuit Idlib onderhandelden over een staakt-het-vuren in de regio.

De strijd kon vier jaar later opnieuw oplaaien omdat een sterke groep rebellen zich was blijven voorbereiden op een overname. Ze zagen dit moment, het eind van 2024, als hun kans.

De huidige crisis in het Midden-Oosten, met gevechten in Israël, Palestina en Libanon, zorgde ervoor dat Assad minder kon rekenen op zijn gebruikelijke bondgenoten: Iran, de Libanese Hezbollah en Rusland. De dictator was kwetsbaarder dan ooit.

De wereld reageerde verrast toen in het eerste weekend van december 2024 Jihadistische rebellen de stad Aleppo innamen. De grote stad, de tweede van Syrië, was jarenlang een struikelblok voor alle partijen in de oorlog.

De rebellen blokkeerden de snelweg naar de hoofdstad Damascus en namen 100 vierkante kilometer van door de overheid gecontroleerd gebied in beslag. Al snel vielen ook Hama, Homs en andere, kleinere belangrijke steden.

Verrast door de situatie reageerden de troepen van president Bashar al-Assad en de Russische strijdkrachten door luchtaanvallen uit te voeren op de rebellen.

Ibrahim Al-Assil, een senior fellow bij het Middle East Institute in Washington DC, voorspelde toen al in The Guardian dat "de daadwerkelijke strijd nog niet is begonnen." Maar zelfs voor hem moet de snelheid van de val van Assad een verrassing zijn geweest.

Het bleek al snel dat Assads positie sterk was verzwakt en dat hij niet dezelfde verdediging tot zijn beschikking had als voorheen.

In de afgelopen jaren was Assad verschillende Arabische bondgenoten kwijtgeraakt. Ook was zijn land sterk verarmd en verwoest door de oorlog en de emigratie van vele Syriërs. Uiteindelijk kon hij alleen nog op Rusland, Iran en Hezbollah rekenen.

Aan de andere kant was er een partij die zich deze jaren juist versterkt had. Assad mocht dan misschien 70% van Syrië onder controle hebben, maar in één regio regeerden rebellen onder leiding van de jihadistische groepering Hayat Tahrir al-Sham (HTS). Ze hadden al zo'n zes jaar de leiding over vier miljoen mensen in de Idlib-regio in het noordwesten van het land.

Omdat haar honger naar oorlog nog lang niet was gestild, perfectioneerde de jihadistische groepering HTS haar gevechtstechnieken in Idlib en bouwde het een arsenaal op dat nu moderne technologieën zoals drones omvat.

Assad werd geconfronteerd met een vijand die machtiger was dan degene die hij acht jaar eerder, met hulp van Rusland, had verslagen bij de herovering van Aleppo.

Tegelijkertijd wankelden het Assad-regime, Iran en Hezbollah door Israëlische aanvallen. Ook Rusland is verwikkeld in zijn eigen oorlog met Oekraïne en kon daarom minder doen voor Syrië dan in 2018 of 2020.

Dareen Khalifa, Syrië-specialist bij Crisis Group, vertelde de Financial Times dat de crisis in het Midden-Oosten een "once-in-a-lifetime opportunity" was voor de rebellen.

HTS-oprichter Abu Muhammad al-Jolani was ooit lid van de groep die de Islamitische Staat van Irak werd.

HTS was voorheen verbonden aan Al-Qaeda, maar sindsdien heeft het geprobeerd zichzelf te presenteren als een meer gematigde versie van de jihadistische groeperingen.

De Syrische analist Malik al-Abdeh zei tegen de Financial Times: "Voor Jolani draait het minder om ideologie en meer om macht. Hij is bereid alles te doen wat nodig is om de macht in Syrië te grijpen en heeft nooit onder stoelen of banken gestoken dat hij Damascus wil veroveren."

In de nasleep van de overname door HTS zitten Syrische burgers klem tussen twee kampen. Assad was een wrede dictator maar de nieuwe leiders zijn jihadisten.

Volgens dr. Haid Haid, Syrië-analist bij Chatham House, hebben Syriërs moeten "kiezen tussen slecht en slechter". Het enige alternatief voor de jihadisten was het Assad-regime.

"Veel mensen zijn waarschijnlijk niet blij met de heerschappij van de HTS-groep maar zullen er op de een of andere manier toch tevreden mee zijn," zei Haid Haid tegen de Financial Times. Ook president Joe Biden van de VS heeft gezegd dat de val van Assad "gerechtigheid" was, maar eveneens "een moment van risico en onzekerheid".

Inmiddels hebben Russische staatsmedia bekendgemaakt dat Al-Assad en zijn entourage in Rusland zijn ondergebracht. Hij is dus niet gevangengenomen door de rebellen. Assad zou zelf hebben aangegeven een vreedzame overdracht van de macht te willen en daarom te zijn vertrokken.

Volg ons op MSN om elke dag de beste artikelen te ontvangen