De nachtmerrie van Poetin: de Oostzee wordt nu gedomineerd door de NAVO

Vladimir Poetin heeft een nieuw nachtmerriescenario aan zijn westelijke grens, maar het is misschien niet zo uitgesproken als sommige analisten voorspellen. De Oostzee (ook wel bekend als Baltische Zee) is vanaf nu misschien een regio die gedomineerd wordt door de NAVO, maar niet alles is wat het lijkt.

De Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 gaf eindelijk het laatste zetje aan twee van Europa's meest afwachtende landen om lid te worden van de NAVO. Finland en Zweden hebben ervoor gekozen om lid te worden van de alliantie, maar ze hebben twee verschillende wegen bewandeld.

Finland werd als lid toegelaten tot de NAVO in april 2023, maar het lidmaatschap van Zweden werd opgehouden door Turkije, dat volgens Reuters het Zweedse lidmaatschap ratificeerde in januari 2024. Maar het allerlaatste obstakel bleek Hongarije te zijn.

Op 26 februari werd die laatste hindernis voor het Zweedse NAVO-lidmaatschap weggenomen en Hongarije heeft vervolgens het Zweedse lidmaatschap goedgekeurd. Volgens de New York Times leidde deze beslissing tot een verschuiving van het machtsevenwicht tussen Rusland en het Westen.

De reden waarom de stap zo belangrijk was, is hoe het de strategische situatie aan de Oostzee veranderde. De regio is nu veranderd in wat sommigen aanduiden als 'het meer van de NAVO', en die naam is heel logisch als je het op de kaart bekijkt.

Andrew Dorman van de Londense denktank Chatham House stelde dat de toelating van Zweden tot de NAVO ervoor zorgt dat het land van essentieel belang wordt voor de defensieplannen van de alliantie vanwege zijn strategische geografische positie.

Zweden kan dienen als landroute om Noorwegen of Finland te versterken als Rusland ooit een oorlog met de NAVO zou beginnen. Maar nog belangrijker is dat het lidmaatschap van Zweden het defensieve bondgenootschap in staat heeft gesteld om effectief de controle over de Oostzee in handen te krijgen.

"Dit geeft de Baltische staten een alternatieve versterkingsoptie over zee, naast de kwetsbare landsgrens tussen Polen en Litouwen die binnen artilleriebereik ligt van het door Russische militairen beheerste gebied Kaliningrad en Belarus", schreef Dorman.

The Daily Mail schreef dat andere analisten erop hebben gewezen dat de controle van de NAVO over de Oostzee de westerse bondgenoten een goede positie verschaft om Russische scheepvaartroutes in de zee te bevriezen als er ooit een oorlog zou uitbreken tussen Moskou en de NAVO.

"Als je op een kaart kijkt, dan wordt de Oostzee geografisch gezien een NAVO-meer, dat is waar", zegt onderzoeker Minna Alander van onafhankelijk onderzoeksbureau FIIA (Finnish Institute of International Affairs). "Maar er is nog werk aan de winkel voor de NAVO", voegde ze eraan toe.

De Oostzee mag aan het oppervlak dan wel volledig onder controle van de NAVO-leden staan, het bondgenootschap zal zich nog steeds zorgen moeten maken over de onrust die Rusland onder het oppervlak kan veroorzaken. Dit is iets wat zich al eerder heeft voorgedaan na de invasie in Oekraïne.

In september 2022 was de pijpleiding van Nord Stream het doelwit van een aanval die de pijpleiding buiten werking stelde, en in oktober 2023 raakte een gaspijpleiding die van Finland naar Zweden en Estland loopt beschadigd.

Fotocredit: Wiki Commons door FactsWithoutBias1, Eigen werk, CC-By-SA 4.0

"Het is heel moeilijk om een algehele controle te hebben over een zee zoals je controle zou hebben over een gebied op het land", legt Julian Pawlak van Bundeswehr University Munich uit. "Wat de sabotages bij Nord Stream onder andere hebben laten zien, is dat het moeilijk blijft om precies te weten wat er onder het oppervlak en op de zeebodem gebeurt."

In een beoordeling over deze kwestie schreef Andrew Dorman dat Rusland weliswaar een groot deel van zijn vloot aan de oppervlakte heeft verwaarloosd, maar dat het land nog steeds "onderzeese activiteiten kan ontplooien". Bijvoorbeeld door het doorsnijden van communicatielijnen en energieverbindingen.

De Amerikaanse professor John Deni van het Army War College werd door de Daily Mail geciteerd en zei dat Rusland vanuit zijn exclave Kaliningrad nog steeds veel vuurkracht heeft die het kan gebruiken voor kleinschalige landingen of om de aanvoerlijnen van de NAVO aan te vallen.

"In termen van artillerie, indirect vuur en nucleaire wapens heeft [Rusland] in de regio meer vuurkracht dan de NAVO-bondgenoten", zegt Deni. "Bondgenoten moeten die dreiging het hoofd bieden en tegengaan." Dus hoewel de Oostzee van de NAVO lijkt te zijn, is het niet zo zeker als sommigen misschien denken. Het is echter nog steeds een belangrijke strategische kwestie voor Poetin en Rusland.