Faking it: twee manieren om te zien of een verdachte crimineel liegt

De Nederlandse serie 'Faking It' laat experts aan het woord op het gebied van taalkunde, lichaamstaal en forensische psychologie om te analyseren of personen zoals Joran van der Sloot, Frank Masmeijer en Ernst Louwes (Deventer moordzaak) mogelijk iets te verbergen hadden.

De serie op Discovery+ laat zien dat er meerdere methoden zijn om leugenaars te ontmaskeren.

Foto: Kristina Flour / Unsplash

'Faking It' wierp licht op het gedrag en de woordkeuze van de betrokkenen in deze zaken, met als doel te ontdekken of er sprake was van bedrog.

Foto: Jametlene Reskp / Unsplash

De serie begon met de zaak van Joran van der Sloot, waarbij experts een diepgaande analyse uitvoerden op basis van beelden uit 2018.

In deze beelden gooide Van der Sloot een glas rode wijn in het gezicht van Peter R. de Vries na een uitzending van het tv-programma Pauw & Witteman.

Ook de in een auto gefilmde bekentenis van Van der Sloot over het lot van de verdwenen Amerikaanse scholiere Natalee Holloway werd grondig besproken.

Lees hier wat Joran van der Sloot bekende over de verdwijning van Natalee Holloway

Denise Dechamps, een lichaamstaalexpert, speelde een centrale rol in de serie. Ze richtte zich op het non-verbale aspect van de communicatie, zoals oogknipperen, dat van cruciaal belang kon zijn om mogelijke leugens te identificeren.

Foto: Ocean Biggshott / Unsplash

Ze benadrukte dat wetenschappelijke onderzoeken hadden aangetoond dat bepaalde lichaamstaalsignalen, zoals frequenter oogknipperen tijdens liegen, een betrouwbare indicator konden zijn.

Foto: Jen Loong / Unsplash

Er werd ook ingegaan op het verschil in de capaciteit van het detecteren van leugens tussen mannen en vrouwen. Hoewel de signalen op zichzelf hetzelfde waren, werd gesuggereerd dat vrouwen mogelijk beter konden liegen.

Foto: Carly Rae / Unsplash

Dit vanwege de vermeende vaardigheid van mannen om non-verbale signalen minder nauwkeurig te interpreteren. Het gesprek onthulde interessante inzichten in de genderdynamiek van leugendetectie.

Foto: Andres Molina / Unsplash

Er is echter discussie over de beste manier om een leugenaar te spotten. Andere wetenschappers, zoals de Nederlandse onderzoekers die in 2023 een baanbrekende studie publiceerden in Nature Human Behaviour, zeggen dat het niet de lichaamstaal is waar je op moet letten, maar de inhoud van het verhaal.

Foto: Pawel Czerwinski / Unsplash

Vertelt iemand veel of weinig details? En als die persoon het verhaal herhaalt, komen dan dezelfde elementen naar boven? Onderzoekers hebben geprobeerd om leugenaars te spotten op basis van de consistentie of objectiviteit van hun verhaal. Volgens de Nederlandse onderzoekers was het resultaat van deze analyses vaak tegenstrijdig.

Foto: Hans Peter Gauster / Unsplash

Maar als je simpelweg luistert naar de details van een verklaring door een verdachte, zonder te letten op emoties of lichaamstaal, dan is het gemakkelijker om door het verhaal heen te prikken, zo meldt Bruno Verschuere, universitair hoofddocent Forensische Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam.

Om leugens te spotten moet je alert zijn. We hebben de neiging om naast het daadwerkelijke verhaal ook te kijken naar andere factoren, zoals oogcontact, lichaamstaal, of zweten. Maar de onderzoekers zeggen dat we ons puur op de inhoud van het verhaal moeten richten.

Foto: Jose Aljovin / Unsplash

Om de mate van nauwkeurigheid van de methode te achterhalen, voerden de onderzoekers een experiment uit met studenten, die in twee groepen waren verdeeld: de schuldigen en de onschuldigen.

Foto: The Climate Reality Project / Unsplash

De groep schuldigen kreeg de opdracht een examen uit een kluis te stelen, terwijl de groep onschuldigen de opdracht kreeg een half uur op de universiteitscampus door te brengen. Zo moesten ze naar de bibliotheek gaan, koffie drinken of een vriend bellen.

Foto: Chris Yang / Unsplash

Na een half uur moesten beide groepen vertellen wat ze de afgelopen 30 minuten hadden gedaan en hun activiteiten beschrijven. De helft van de studenten zou moeten liegen.

Foto: Denise Jans / Unsplash

De verklaringen werden gedocumenteerd op verschillende manieren: handgeschreven verklaringen van de studenten, transcripties van hun verbale uitingen, video-interviews en live-interviews. Daarna werd aan 1.445 vrijwilligers gevraagd om de uitspraken van de studenten te beoordelen als waar of onwaar.

Foto: Soundtrap / Unsplash

Sommige deelnemers probeerden leugenaars te identificeren zonder specifieke richtlijnen. Simpelweg raden of de student loog bleek echter ineffectief te zijn. Er was dan een iets hogere slagingskans dan bij puur toeval.

Foto: Mason Kimbarovsky / Unsplash

Wanneer de deelnemers werden geïnstrueerd om uitsluitend te vertrouwen op de informatie in de verklaringen - met details over de locatie, betrokken personen en tijd - dan nam de kans om leugens te detecteren aanzienlijk toe.

Foto: Firmbee-com / Unsplash

Het belangrijkste is dat je je goed concentreert op één methode als je probeert een verdachte op een leugen te betrappen. Het gaat verder dan een simpele leugendetector, zoals je die weleens in politieseries ziet.

De serie 'Faking It' was een spannende reis waarbij experts zoals Denise Dechamps non-verbale signalen en gedrag minutieus analyseerden, terwijl ervaren misdaadjournalisten de zaken presenteerden en aanvullende context boden.

De specials van 'Faking It' zijn op Discovery+ te bekijken. Zoek naar Joran van der Sloot, Frank Masmeijer en de Deventer Moordzaak.

Volg ons op MSN om elke dag de beste artikelen te ontvangen