China besloot mussen uit te roeien en miljoenen mensen stierven

"Het klappen van de vleugels van een vlinder kan een orkaan veroorzaken in een ander deel van de wereld." Het beroemde 'vlindereffect' bereikte halverwege de 20e eeuw in China Bijbelse dimensies, maar in dit geval gaat het om mussen in plaats van vlinders.

Wat begon als een landelijk offensief tegen mussen zou jaren later leiden tot de dood van miljoenen mensen. Hoe kon dit nou eigenlijk gebeuren? Alles heeft een eenvoudige maar uitgebreide verklaring.

Het begon allemaal in 1958, toen de communistische regering van Mao Zedong, de eerste president van de Volksrepubliek China sinds 1949, deze kernachtige slogan lanceerde: "Vogels zijn de dieren van het kapitalisme".

Mao Zedong wilde van China, een bij uitstek agrarisch land, een industriële mogendheid maken. Zo ontstond de zogenaamde 'Grote Sprong Voorwaarts', een initiatief dat naast het industrialiseren van het platteland ook de graanproductie wilde verhogen.

De 'Grote Sprong Voorwaarts' zou, naast het mobiliseren van bijna de hele bevolking, het einde betekenen van de schepsels die Mao Zedong als vijanden van zijn grote initiatief beschouwde: muggen, vliegen, knaagdieren en mussen, in een ware oorlog tegen deze dieren die de 'Vier Plagen-campagne' werd genoemd.

Muggen, knaagdieren en vliegen werden uitgeroeid met als excuus de hygiëne en gezondheid van de Chinese bevolking te verbeteren, maar de echte vijanden van het communistische regime, zoals ze zelf aangaven, waren de mussen. De reden? Ze aten het graan van de gewassen, graan dat volgens Mao Zedong uitsluitend voor de burgers bestemd was.

Foto: Ahmad Kanbar / Unsplash

In die tijd bevond China zich in een moeilijke situatie. Aan de ene kant pasten ze zich aan deze grote agrarische hervorming aan en aan de andere kant zagen ze hoe de mussen hun toekomst aan het opeten waren.

Volgens de Chinese journalist Dai Qing in een artikel over het onderwerp, "wist Mao Zedong niets over dieren en wilde hij niet discussiëren of naar de experts luisteren. Hij besloot simpelweg dat de vier plagen gedood moesten worden."

Mao Zedong hoefde dus alleen maar de gegevens te gebruiken die zijn wetenschappers hem hadden gegeven, waaruit bleek dat elke mus ongeveer 4,5 kilo graan per jaar at. Op basis hiervan schatte hij in dat elke miljoen gedode mussen gratis voedsel zou opleveren voor 60.000 Chinese burgers. Er was niet veel meer nodig om de massale medewerking van de hele bevolking te bereiken.

Mao Zedong zou een wet aannemen die burgers toestond om lukraak op mussen te jagen. En dus begon de bevolking potten en pannen te gebruiken om ze uit hun nesten te laten komen en ze op te jagen. Ze kwamen ze zelfs met veel lawaai achterna, tot ze uitgeput stierven, aldus de Nederlandse historicus Frank Dikötter in het boek 'Mao's Great Famine: The History of China's Most Devastating Catastrophe, 1958–1962.'

Het land was gevuld met vogelverschrikkers en van studenten tot ambtenaren en zelfs het leger had iedereen maar één missie: alle mussen doden.

Foto: Mateusz Raczynski / Unsplash

Het is onmogelijk om een exact cijfer te geven van het aantal uitgeroeide mussen, maar er mag gerust aan honderden miljoenen gedacht worden, zeker als je bedenkt dat de Chinese bevolking in het begin van de jaren 1960 al 600 miljoen mensen telde. In de ogen van Mao Zedong en de burgers was het initiatief een succes: de mus was bijna uitgeroeid.

Het is duidelijk dat het doden van de mussen leidde tot een gigantisch ecologisch probleem, dat van invloed zou zijn op de gewassen in het hele land en dus ook consequenties voor alle burgers zou hebben.

Het duurde slechts een jaar voordat de burgers zich dit realiseerden: mussen aten hun granen op, maar ze beheersten ook dodelijke roofdieren zoals sprinkhanen die al snel de gewassen van het hele land verwoestten, in een nog veel verwoestender mate dan wat mussen ooit hadden kunnen veroorzaken. En na de sprinkhanen zouden de bedwantsen komen.

Het resultaat was een schamele landbouwproductie die leidde tot een enorme hongersnood in het hele land, waardoor huishoudens en winkels zonder voedsel kwamen te zitten.

Volgens officiële schattingen van de Chinese regering stierven er 15 miljoen mensen van de honger. Minder officiële onderzoeken verhogen dat cijfer tot tussen de 45 en 70 miljoen mensen, zoals het tijdschrift 'Time' rapporteerde.

Uiteindelijk zou China 250.000 mussen importeren uit de Sovjet-Unie. De vogel die de trouwe vijand van een heel land was geweest, werd plotseling China's hoop om een wanhopige situatie recht te zetten.

De milieujournalist John Platt erkende op de BBC het aandeel van de mussenjacht in de enorme hongersnood in China, maar wees er ook op dat dit niet de enige reden was die tot deze grote crisis leidde.

Door boeren te dwingen zich te richten op de staalproductie en de bouw werd de landbouw onderbezet, waardoor er hele oogsten wegrotten. Tegelijkertijd leidde de vluchtige industrialisatie die de Chinese regering voor ogen had ook nog eens tot grootschalige ontbossing.

Het weer hielp ook niet mee, want in 1960 was er, zoals John Platt rapporteert, een historische droogte die werd gevolgd door een reeks rampzalige overstromingen.

Met het perspectief dat de tijd geeft, is het duidelijk dat China van zijn fouten heeft kunnen leren en de grootmacht is geworden die het nu is. Een les die het leven heeft gekost aan honderden miljoenen mussen en vooral aan tientallen miljoenen burgers.