Is Xi Jinping de nieuwe Mao?

Op het 20e congres van de Communistische Partij van China heeft president Xi Jinping zijn heerschappij formeel met vijf jaar verlengd. Het is zelfs mogelijk dat hij daarna nóg langer aanblijft. Dit is ongehoord sinds de tijden van Mao Zedong.

Bloomberg-redacteur Jenni Marsh deed verslag van het partijcongres, waar meer dan 2.000 afgevaardigden van de Chinese Communistische Partij bijeenkomen om 'zogenaamd' de  secretaris-generaal van de partij te 'kiezen,' naast andere hooggeplaatste regeringsfuncties.

Xi Jinping kondigde niet alleen zijn derde termijn aan, maar liet ook na om de mogelijkheid van een opvolger te bespreken, aldus The Economist.

Daarnaast benoemde de Chinese leider een aantal zeer loyale Chinese politici als zijn 'inner circle,' concludeerde The Guardian. Zij zijn de machtigste mannen van China.

In een opmerkelijk incident tijdens de afsluitende ceremonie werd een voormalig hooggeplaatst partijlid, Hu Jintao, 79 jaar oud, onder tegenstribbelen de zaal uitgeleid.

De Chinese regering heeft niet uitgelegd waarom Hu verwijderd werd. Het staatspersbureau Xinhua meldde dat Hu onwel was, aldus de BBC. Het is echter ook bekend dat Hu heel andere ideeën over leiderschap en openheid heeft dan Xi Jinping - niet alleen binnen de partij maar ook op het internet, zo legt Professor Henry Gao van Singapore Management University uit in de New York Times.

Het vreemde incident, "ten overstaande van iedereen, op een evenement dat altijd nauwkeurig voorbereid en gerepeteerd wordt," aldus Gao, kan dus ook uitgelegd worden als het publiekelijk verwijderen van een tegenstander.

The Guardian zegt dat Xi Jinping inmiddels "absolute macht" heeft. Meerdere media vergelijken zijn macht met die van een keizer. ABC noemt hem de "rode keizer," en ook The Atlantic en Politico nemen het woord 'keizer' in de mond.

Uiteraard spreekt de Communistische Partij zelf niet van het woord 'keizer.' Na het einde van het congres concludeert Jenni Marsh dat "President Xi Jinping zoveel titels heeft verzameld dat hij de voorzitter van alles wordt genoemd."

Het gaat echter verder, zegt Marsh in Bloomberg: "Één van die titels wint steeds meer terrein onder de elite van de Communistische Partij en doet vrezen voor een Mao Zedong-achtige persoonlijkheidscultus." Dat is de titel van 'Lingxiu,' of 'leider,' een naam die voorheen alleen maar voor Mao werd gereserveerd.

Nadat leiders zoals Deng Xiaoping (foto) in de jaren tachtig een systeem hadden opgezet om ervoor te zorgen dat er geen herhaling van Mao Zedongs 27-jarige eenmansregering zou komen, heeft Xi Jinping die mogelijkheid nu weer ingevoerd, zo legt Marsh uit.

Een historische resolutie van de Chinese Communistische Partij verhief Xi in 2021 al tot dezelfde historische status als Mao Zedong en Deng Xiaoping.

Xi Jinping werd in 1953 in Peking geboren. Zijn vader Xi Zhongxun maakte deel uit van de vroegste generatie Chinese communistische leiders. De oude Xi werd binnen de partij als gematigd beschouwd, wat hem en zijn familie veel problemen bezorgde.

De jongere Xi studeerde scheikunde van 1975 tot 1979 aan de Tsinghua Universiteit en zou in de daaropvolgende decennia opklimmen binnen de politieke partij. Hier is Xi Jinping in 2000 te zien als gouverneur van de provincie Fujian.

Xi Jinping volgde Hu Jintao in 2012 op als president van China, secretaris-generaal van de Chinese Communistische Partij en voorzitter van de Centrale Militaire Commissie. Dit maakt hem de belangrijkste leider van het land.

In tegenstelling tot zijn voorgangers heeft Xi Jinping geprobeerd het systeem van een gematigde, collectieve heerschappij te doorbreken. Xi heeft de Chinese regering geherdefinieerd, met zichzelf in het middelpunt.

Volgens The Wall Street Journal heeft de president van China "een persoonlijkheidscultus ontwikkeld en een verwijdering van termijnlimieten bewerkstelligd, waardoor hij heerser voor het leven kan worden." Xi Jinping is er zelfs in geslaagd zijn politieke denkwijze toe te voegen aan de Chinese grondwet.

Het verwijderen van termijnlimieten doorbreekt ook de generatievernieuwing die de Chinese leiders gewend zijn. In plaats van dat hij in 2022 wordt opgevolgd door jongere, modernere leden van de communistische partij, verlengt Xi zijn heerschappij met minstens vijf jaar en mogelijk voor het leven.

Onder zijn regering heeft Xi Jinping de positie van China als mondiale supermacht verstevigd. Het land overtrof de Verenigde Staten als grootste economie ter wereld.

De Chinese overheid lanceerde in 2013 het 'Belt and Road Initiative,' een enorm infrastructuurproject op land en zee waarbij meer dan 70 landen betrokken zijn. Volgens The New York Times is het "de ruggengraat van de economische en geopolitieke agenda van China."

De technologische en economische groei heeft echter geen mensenrechtenverbeteringen met zich mee gebracht. Sommige experts, zoals Jonathan Tepperman in Foreign Policy, beweren zelfs dat "Xi Jinping praktisch alle hervormingen die de spectaculaire groei van China in de afgelopen vier decennia mogelijk maakten, methodisch ontmantelt."

Een strakkere controle van de media en de bevolking is hand in hand gegaan met Xi's gecentraliseerde benadering van het regeren van China. NPR wijst erop dat het land in 2021 strengere mediaregels heeft ingevoerd die variëren van het beperken van online game-uren tot het verbieden van feminien uitziende mannen op tv.

Onder het mom van een sterke, nationale identiteit heeft de centrale regering ook hard opgetreden tegen minderheidsgroepen zoals de Oeigoeren in de westelijke provincie Xinjiang.

Al-Jazeera meldt dat 'Xi Jinping Thought' is opgenomen in het Chinese schoolcurriculum, met als doel "zijn persoonlijkheidscultus uit te breiden tot kinderen vanaf zeven jaar en een nieuwe generatie patriotten op te voeden."

Onder de 14 principes van Xi Jinping is elk aspect van het leven doordrenkt met de totale macht van de partij: "De regering, het leger, de mensen, de academische wereld en alle kringen, de partij leidt alles."

Het enige dat Xi Jinping praktisch zou kunnen stoppen, volgens Rana Mitter van The Guardian, is dat hij gedwongen zou worden af te treden door de politieke elite. Dit zijn echter dezelfde mensen die zijn filosofie hebben geprezen als "marxisme voor de 21e eeuw" en "de essentie van de Chinese cultuur en de geest van China".

Al-Jazeera zegt ook dat "de Chinese droom onlosmakelijk verbonden is met een vreedzame internationale omgeving en een stabiele internationale orde." Maar wat betekent dat eigenlijk: een orde met heerschappij van China of een gedeelde macht met de VS?

Sommigen denken dat de Verenigde Staten en China een soort koude oorlog zijn aangegaan. In het afgelopen decennium zijn de spanningen tussen de twee naties toegenomen.

Het zelfbesturende gebied van Taiwan, een eilandstaat die China officieel beschouwt als een afgescheiden Chinese provincie, zou een twistpunt zijn tussen Peking en het Westen.

President Joe Biden beweerde in oktober 2021 dat de Verenigde Staten Taiwan zouden verdedigen als China de eerste aanval op het eiland zou doen. Ook bezocht de Amerikaanse Congresleider Nancy Pelosi het eiland in augustus 2022; een gebaar dat door Peking als een provocatie werd beschouwd.

De Chinese regering heeft de afgelopen tien jaar ook nauwere banden ontwikkeld met Vladimir Poetin en Rusland. Xi Jinping heeft meer dan eens gezegd dat Poetin "zijn beste vriend" was in het internationale landschap.

De Chinese regering heeft echter een neutrale, afstandelijke houding aangenomen ten opzichte van de oorlog in Oekraïne. Het lijkt Rusland in de steek te laten terwijl de VS, de EU en hun bondgenoten sancties aan Moskou en diens oligarchen opleggen.

Media als The Guardian achten een conflict tussen de Verenigde Staten en China onwaarschijnlijk, aangezien beide landen economisch nog steeds van elkaar afhankelijk zijn. "De positie van Xi lijkt nu onaantastbaar," stelt Rana Mitter voor The Guardian.

Nu hij zijn politieke rivalen heeft geneutraliseerd, de Chinese samenleving strak beheerst en een redelijke rust op het internationaal toneel lijkt te bewaren, is het onmogelijk te zeggen hoe lang Xi Jinping nog aan de macht zal kunnen blijven.

Wat zeker is, is dat Xi wereldwijd al een blijvend effect heeft gehad. Hij zal hoe dan ook herinnerd worden als een van de belangrijkste en meest invloedrijke leiders van het moderne China.