Klinkt nep, maar het is een echte aandoening: wat is het 'Foreign Accent Syndrome'?

Stel je voor dat je je hele leven in Nederland hebt gewoond en op een dag wakker wordt met een oncontroleerbaar Vlaams, Frans of Amerikaans accent. Je zou waarschijnlijk denken dat je aan het dromen bent of gek wordt.

Hoewel het bizar of zelfs nep klinkt, is Foreign Accent Syndrome (FAS) een echte motorische spraakstoornis.

Foto: Artur Voznenko / Unsplash

De meest voorkomende oorzaak is hersenbeschadiging die voortkomt uit een beroerte of traumatisch hersenletsel. Het gebeurt vooral aan de linkerhersenhelft, die verantwoordelijk is voor taal en spraak.

Het kan echter ook worden veroorzaakt door psychische aandoeningen die de hersenen aantasten, zoals schizofrenie of een bipolaire stoornis. Dit komt slechts in een minderheid van de gevallen voor.

Foreign Accent Syndroom (FAS) werd al in 1907 voor het eerst beschreven door de Franse neuroloog Pierre Marie, toen een Parijse man een "Elzasser" accent kreeg.

Foto: Adlan / Unsplash

In de loop van de volgende eeuw rapporteerden artsen, neurologen en taalonderzoekers tientallen soortgelijke gevallen. Vandaag de dag worden er iets meer dan honderd gevallen gemeld.

Het laatst bekende geval is een Amerikaanse man met kanker die een Iers accent ontwikkelde. Het is beschreven als het eerste geval van FAS bij iemand met kanker. Toch was deze ziekte echter niet de oorzaak.

Onderzoekers vermoeden dat de accentverandering werd veroorzaakt door een aandoening die paraneoplastische neurologische stoornis (PND) wordt genoemd. Dit treed op wanneer het immuunsysteem van kankerpatiënten de hersenen aanvalt, evenals spieren, zenuwen en het ruggenmerg.

Een van de eerste gemelde gevallen van FAS was in 1941, toen een jonge Noorse vrouw een Duits accent ontwikkelde. Dit was nadat ze tijdens een luchtaanval in de Tweede Wereldoorlog werd geraakt door granaatscherven.

Ze werd gemeden door de lokale bevolking die dachten dat ze een nazi-spion was. Ze had duidelijk ontzettend veel tegenzin om op deze manier te praten, maar ze kon niet terug naar haar normale accent.

Foreign Accent Syndrome kan in sommige gevallen worden teruggedraaid door logopedie. In andere gevallen is het een permanente aandoening.

Van 112 gevallen die werden waargenomen in een onderzoek uit 2019, werden ongeveer 7 van de 10 gevallen veroorzaakt door een beroerte. Bij ongeveer 20% van hen keerde het accent terug naar "enigszins normaal."

Als de FAS echter een psychologische oorzaak heeft, zeggen experts dat er een grotere kans is om terug te keren naar het normale accent.

Maar wat maakt het dat mensen die lijden aan FAS klinken als anderstaligen vergeleken met hun moedertaal? Een gemeenschappelijk element is een verandering in hun prosodie.

Prosodie verwijst naar het ritme, de toonhoogte en de intonatie van een taal zoals die wordt gesproken. In het Nederlands wordt vlakke intonatie gebruikt voor feitelijke verklaringen ("Ik ben je twintig dollar schuldig"), terwijl vragen gepaard gaan met stijgende intonatie ("Ben ik je twintig dollar schuldig?").

Verschillende talen en verschillende accenten van dezelfde taal variëren in hun prosodische contouren. Daarom kan elke verstoring van het normale ritme en de stroom worden opgevat als niet-inheems of vreemd klinkend.

De subjectieve aard van hoe we de accenten van anderen waarnemen, wordt geïllustreerd door het geval van Linda Walker, een 60-jarige Britse vrouw die in 2006 een beroerte kreeg.

Terwijl Walkers schoonzus beweerde dat Linda, nadat ze in het ziekenhuis weer bij bewustzijn was gekomen, Italiaans klonk, beweerde haar broer dat haar spraak leek op iemand uit Slowakije.

Een dergelijke variabiliteit is ook aangetoond in experimenten. Die brachten veel inconsistentie aan het licht met betrekking tot de toekenning van accenten.

In een onderzoek naar een Schotse FAS-spreker werd hij door sommige deelnemers correct gezien als Schots. Door anderen werd hij beschouwd als Iers, Welsh, Engels of zelfs Spaans, Duits, Portugees en Pools.

In een soortgelijk onderzoek konden deelnemers op betrouwbare wijze onderscheid maken tussen moedertaalsprekers en buitenlandse sprekers. FAS-sprekers beschouwden ze als een soort taalkundige onderwereld: duidelijk niet moedertaal, maar ook niet totaal buitenlands.

Het is misschien niet verrassend dat mensen met FAS vaak weinig gevoel van eigenwaarde hebben.

Michelle Myers, een Amerikaanse vrouw met FAS, die Brits klonk voor haar buren in het Midwesten, ging zelfs zo ver dat ze naar Engeland reisde. Ze ging op zoek naar iemand die op haar leek.

Foto: A Perry / Unsplash

Toen ze in Engeland aankwam, dachten de Britten echter dat ze Zuid-Afrikaans klonk!

Foto: Harry Cunningham / Unsplash

Zoals deze voorbeelden laten zien, is het Foreign Accent Syndrome eigenlijk een verandering in prosodie (toonhoogte, ritme en intonatie). Het zijn de mensen die het een accent uit een bepaald land of een bepaalde regio toeschrijven.

Hoe het ook zij, het is interessant hoe ons zelfbeeld en onze identiteit nauw verbonden kan zijn met de wijze waarop we spreken en hoe we voor anderen klinken.