Omikron: goed en slecht nieuws over de nieuwe Covid-variant

Het is begrijpelijk dat de opkomst van een nieuwe coronavariant ons nerveus maakt. Mutaties van Covid-19 kunnen gevaarlijk zijn. Toch is de informatie die we hebben over Omikron niet alleen maar verontrustend. Sterker nog, sommige experts zien zelfs licht aan het einde van de tunnel, mocht Omikron vanaf nu de dominante versie van het coronavirus worden.

Tedros Adhanom, directeur van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), heeft twee kenmerken van de nieuwe variant benadrukt: het hoge besmettingsvermogen (hoger dan dat van Delta) en de ogenschijnlijk milde symptomen.

De WHO heeft ervoor gewaarschuwd dat de snelle opkomst van de Omikron-variant zal leiden tot een wereldwijde toename van ziekenhuisopnames en sterfgevallen. Statistisch gezien zullen er meer ernstige gevallen bijkomen als er met grote snelheid meer besmettingen in het algemeen zullen zijn. Het is bovendien zorgwekkend dat een aantal arme landen nog steeds een heel lage vaccinatiegraad heeft.

Hoewel een diepgaande studie van de nieuwe variant nog moet worden afgerond, nemen wetenschappers aan dat Omikron mensen die al eerder Covid-19 hebben gehad of zijn gevaccineerd, opnieuw kan besmetten. Het probleem van Omikron gaat dus verder dan de niet-gevaccineerde en niet-immune personen alleen.

Toch zijn vaccins nog steeds de beste manier om iedereen te beschermen. Ze zijn in feite de enige effectieve bescherming die we hebben tegen een ernstig ziekteverloop door Covid-19. (Volgens Pfizer kunnen we ons zelfs al met drie doses van het Prizer-vaccin compleet beschermen tegen Omikron. Uiteraard moet die claim nog worden geverifieerd.)

Aangezien Omikron zich heel snel aan het verspreiden is, verwachten experts dat deze nieuwe mutatie Delta zal verdringen als de dominante variant van het coronavirus. Mocht het inderdaad zo blijken dat Omikron een mildere versie van Covid-19 is, dan zou deze nieuwe situatie positief kunnen uitpakken. Met Omikron als dominante variant zouden we een nieuwe fase in kunnen gaan waarin Covid-19 een ernstige maar niet dodelijke aandoening zou zijn.

Wetenschappers hebben er vanaf het begin van de pandemie op gewezen dat virussen zich normaal gesproken ontwikkelen in de richting van een steeds minder dodelijke variant. Voor een virus is het een overwinning als het erin slaagt om in mensenlichamen te leven zonder deze te doden. Covid-19 en andere virussen hebben ons nodig om zelf te kunnen blijven leven. Ze hebben er belang bij dat wij niet massaal sterven.

Het meest optimistische wetenschappelijke scenario is dat Covid-19 een soort verkoudheid of griep wordt. We zouden dan met het coronavirus kunnen leven zonder dat er verdere noodmaatregelen nodig zijn. Kwetsbare groepen zouden hooguit een vaccin krijgen zoals ze nu de jaarlijkse griepprik krijgen.

Zuid-Afrikaanse experts hebben Omikron bijzonder goed bestudeerd. Ze gaan er vooralsnog vanuit dat de variant niet schadelijker voor het individu is dan andere. Dr. Angelique Coetzee, voorzitter van de Zuid-Afrikaanse doktersvereniging, heeft tegen de BBC gezegd dat er over het algemeen 'zeer milde symptomen' bij patiënten met Omikron zijn waargenomen.

De WHO waarschuwt echter dat het weken aan onderzoek van grote aantallen patiënten zou vergen om echt goed te weten wat de impact van Omikron is. Sommige negatieve kanten van het virus, zoals een mogelijk risico voor kinderen, worden momenteel onderzocht.

Wetenschappers vragen zich af of de nieuwe variant zich gemakkelijker verspreidt onder kinderen dan andere mutaties. Daarnaast is het de vraag of kinderen vaker in het ziekenhuis terechtkomen vanwege Omikron. Aanvankelijk waren er meldingen van ernstige gevallen onder Zuid-Afrikaanse kinderen, maar meer dan dat is er vooralsnog niet bekend.

Sommige landen (zoals de Verenigde Staten en Spanje) zijn druk bezig met het vaccineren van kinderen. Op die manier beschermen ze de kinderen tegen de mogelijk agressievere variant van het virus én zorgen ze ervoor dat Covid-19 zich niet zo gemakkelijk kan verspreiden onder kinderen en de volwassenen met wie ze in contact komen.

Elke nieuwe variant van Covid-19 is onbekend terrein en roept nieuwe vragen op voor de wetenschap. Om die reden dringt de WHO aan op een massale, wereldwijde vaccinatie zodat het virus niet kan blijven circuleren en muteren.

Een aantal arme landen heeft nog steeds niet voldoende vaccins ontvangen om hun bevolking te immuniseren. Blijft die vaccinatie uit, dan kan zich een nieuwe variant ontwikkelen, zoals bij Omikron gebeurde. Hoe meer een virus zich verspreidt, hoe meer ruimte het krijgt om zich aan te passen en sterker te worden.

Er zijn verschillende hypothesen over het ontstaan van Omikron. Eén daarvan is dat de mutatie zich ontwikkelde in het lichaam van iemand die hiv heeft. Deze persoon had daardoor een lage weerstand tegen het coronavirus, zeggen wetenschappers, en daardoor kon het zichzelf verder ontwikkelen en muteren tot wat we nu Omikron noemen. Het is echter slechts één van verschillende theorieën over het ontstaan van de nieuwe mutatie.

Dankzij vaccinatie worden steeds meer mensen resistent tegen het coronavirus in al zijn vormen. Vaccinatie is het begin van het einde van de pandemie. Totdat het zover is, zullen we echter met Covid-19 moeten leven en ons moeten beschermen met mondneusmaskers en andere voorzorgsmaatregelen.