Viktor Bout, de beruchte Russische wapenhandelaar die Poetin misschien vrij zal krijgen

Ze noemen hem ook wel de 'handelaar des doods.' De Rus Viktor Bout zit in een Amerikaanse gevangenis een straf van 25 jaar uit voor het verkopen van wapens aan de FARC, de inmiddels ontbonden Colombiaanse guerrillagroepering. Nu zal Poetin er misschien in slagen zijn cel te openen en hem naar Rusland terug te brengen.

Bout werd gezien als 's werelds grootste wapenhandelaar. Toch was dat slechts een 'kleinere' zaak, want de verkoop van wapens aan de FARC die hem voor het gerecht bracht is niets vergeleken met zijn activiteiten in verschillende Afrikaanse oorlogen.

Viktor Bout is 55 jaar oud en heeft de helft van zijn straf uitgezeten. Hij werd in 2012 door een rechtbank in New York veroordeeld.

Meteen na zijn veroordeling liet hij via zijn advocaat weten: "Hiermee is het niet afgelopen." En daar zou hij nu weleens gelijk in kunnen krijgen, dankzij een onverwachte reeks gebeurtenissen die verband houden met de oorlog in Oekraïne.

Volgens media als The New York Times zou Poetin bereid zijn Bout als gevangene om te ruilen voor Brittney Griner (foto), de Amerikaanse basketbalster die recentelijk in Moskou veroordeeld werd wegens drugsbezit.

Griner had een kleine hoeveelheid hasjolie (0,7 gram) voor eigen gebruik bij zich toen ze naar Rusland reisde voor een wedstrijd. De Amerikaanse regering beschouwt haar proces als een soort wraak vanwege het standpunt van Biden in de Oekraïense oorlog.

Rusland, op zijn beurt, heeft altijd volgehouden dat de veroordeling van Viktor Bout in de VS 'partijdig' en 'ongegrond' was.

Viktor Bout werd in 1967 geboren in Doesjanbe, in de voormalige Sovjetrepubliek Tadzjikistan. Nadat hij het leger in ging, werd hij volgens de Amerikaanse en Britse inlichtingendiensten een spion voor de KGB. Hij heeft dit altijd ontkend.

Michael Braun (voormalig hoofd operaties van het Amerikaanse anti-drugs-bureau DEA) schreef in Foreign Policy dat Viktor Bout "een voormalig officier van de militaire inlichtingendienst in Moskou" zou zijn. "In de jaren 90 is hij begonnen met het handelen in wapens van Sovjetmakelij."

Michael Braun schrijft: "Tegen 2003 was hij uitgegroeid tot de grootste wapenhandelaar ter wereld, die wapens leverde aan terroristische organisaties, opstandelingen, drugskartels en schurkenregimes."

Een onderdeel van zijn legende is zijn immense vermogen om talen te leren: men zegt dat hij vloeiend Engels, Frans, Portugees, Oezbeeks en verschillende Afrikaanse talen spreekt.

Aan dit legendarische portret moet nog worden toegevoegd dat de wapenhandelaar altijd een zachtaardig, rustig karakter is toegeschreven, zonder neiging tot woede-uitbarstingen of uitspattingen.

De figuur van Viktor Bout vormde de inspiratie voor het personage dat Nicolas Cage speelde in 'Lord of War' (2005). Hij speelde een onopvallende man die raketwerpers verkocht alsof het een kantoorbaantje was.

Afgezien van deze opvallende tegenstelling blijft het uiteraard een omstreden figuur. Viktor Bout heeft waarschijnlijk duizenden doden (indirect) op zijn geweten.

Viktor Bout wordt ervan beschuldigd wapens verkocht te hebben aan onder meer Al Qaeda, de Taliban, Afrikaanse dictators zoals Mobutu Sese Seko, Charles Taylor en Moammar al-Qadhafi. In zijn rol als zakenman maakte hij geen enkel moreel onderscheid tussen zijn klanten.

Viktor Bout heeft soms ook aan de goede kant gestaan: zijn staat van dienst omvat een samenwerking met de Franse regering aan een humanitaire missie in Rwanda, evenals projecten met het Wereldvoedselprogramma van de VN. Wie betaalde, kreeg zijn hulp.

Zijn biografieën benadrukken de manier waarop Viktor Bout wist te opereren in gebieden van wetteloosheid. Ook verkocht hij wapens aan regeringen zonder op de tenen van andere partijen te stappen. Echt een ondernemershart.

Zijn vrouw, Alla Bout, is een van zijn grootste supporters. Over zijn bezoeken aan Latijns-Amerika in de jaren 2000 beweerde ze volgens een BBC-reportage dat haar man niet van plan was relaties aan te knopen met de guerrilla's, maar om tangolessen te krijgen.

Vanwege zijn vermogen om zijn beruchte activiteiten als wapenhandelaar aan de hoogste bieder heelhuids te doorstaan wordt ook wel eens gezegd dat Viktor Bout onaantastbaar was.

Hij werd bij zijn activiteiten niet ronduit beschermd door de Russische regering. Toch gaat men er vanuit dat zijn verleden in het Russische leger en, naar men aanneemt, de contacten die hij daaraan had overgehouden, ervoor zorgden dat hij op de een of andere manier dicht bij het Russische machtscentrum bleef staan.

Uiteindelijk werd Viktor Bout opgepakt door een val die voor hem was uitgezet in Thailand. Verschillende landen werkten samen in een operatie waarbij politieagenten zich voordeden als FARC-guerrilla's.

De New York Times heeft gemeld dat de VS en Rusland bereid te onderhandelen over de vrijlating van Griner. Daarbij werd Viktor Bout als mogelijke ruil genoemd. De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov (foto) is bij deze onderhandelingen betrokken.

De ex-DEA-leider Michael Braun is tegen het uitleveren van de smokkelaar: "Voordat Viktor Bout teruggegeven wordt aan Moskou, mag ik hopen dat Biden goed nadenkt over wat voor bedreiging deze ruil voor de belangen van de VS kan betekenen."

Als Viktor Bout er eindelijk in slaagt door een gevangenenruil uit de gevangenis te komen, zal ook zijn biografie weer een hoofdstuk aan de legende toevoegen. De vraag is natuurlijk: welk lot heeft Poetin in petto voor de zogenaamde 'handelaar des doods'? Waarom wil de Russische leider Viktor Bout zo graag terug hebben?