Poetin heeft steeds minder vrienden

De zomer is voorbij en er zijn inmiddels meer dan zes maanden verstreken sinds het begin van de oorlog in Oekraïne. Poetin kan niet bepaald zeggen dat hij aan de winnende hand is. Oekraïne heeft terrein herwonnen en tegen alle verwachtingen wordt de tot nu toe onbetwiste ijzeren leider door zijn eigen vrienden bekritiseerd.

Poetin heeft onder andere kritiek ontvangen van een wereldleider die doorgaans dicht bij Rusland staat, namelijk premier Modi van India. Hij sprak hem direct aan op de ongepastheid van het lopende militaire conflict.

Op 16 september deed hij dat tijdens een top in Samarkand. Volgens The New York Times zei Modi tegen Poetin: "Ik weet dat dit niet het moment voor oorlog is... Vandaag hebben we de kans om te bespreken hoe we de nog te komen dagen verder kunnen gaan op het pad van de vrede."

Op dezelfde top in Samarkand was er een ontmoeting tussen Poetin en de Chinese leider Xi Jinping. Volgens de BBC waren het Russische media zelf die meldden dat Xi 'bezorgdheid' uitte over het verloop van de oorlog.

En in een interview met PBS op 20 september beweerde de Turkse president Recep Tayyip Erdogan dat "de ingenomen gebieden naar verwachting zullen worden teruggegeven aan Oekraïne." Hoewel de Turkse leider zich altijd verzoenend heeft opgesteld tegenover Rusland, wilde hij Poetin een boodschap sturen: er moeten concessies worden gedaan om zo snel mogelijk vrede te bereiken.

Het is niet alleen dat zijn internationale steun afbrokkelt, ook in Rusland zelf is een golf van hevige kritiek ontstaan, op een schaal die nog nooit eerder is waargenomen.

In steden als Moskou en Sint-Petersburg hebben tientallen gemeenteraadsleden zich geschaard achter een initiatief om Poetin af te zetten wegens 'verraad'. Zij stellen dat de 'speciale operatie' in Oekraïne "de veiligheid van Rusland en zijn burgers schaadt."

Ook in zijn naaste ideologische entourage stuit Poetin op kritiek. Ramzan Kadyrov, de pro-Russische Tsjetsjeense leider, sprak (volgens The New York Times) op Telegram over 'fouten' in deze oorlog. Sommige deelnemers aan Russische praatprogramma's hebben dit durven herhalen, een zeldzame gebeurtenis op de zeer regeringsgezinde Russische televisie.

De Communistische Partij van de Russische Federatie die tot nu toe altijd loyaal was aan Poetin, heeft ook in het openbaar kenbaar gemaakt het er niet mee eens te zijn. Gennadi Zjoeganov, de communistische leider van Rusland, heeft opgeroepen tot een officiële oorlogsverklaring en een oproep tot 'algemene mobilisatie'.

Een overgang van wat tot dusver een 'speciale operatie' in Oekraïne werd genoemd naar een officiële oorlogsverklaring betekent vanzelfsprekend dat burgers worden opgeroepen en dienstplichtigen naar de frontlinies worden gestuurd. Dit heeft gevolgen voor duizenden huishoudens en zou een omslag kunnen betekenen in de publieke opinie die Poetin tot nu toe steunde.

Poetin, die voor het eerst intern en extern wordt betwijfeld, wacht dus rustig af op de zogenaamde 'Generaal Winter'. Deze seizoenswisseling kan gunstig voor hem uitpakken (vooral wanneer Europa te lijden heeft onder het afsnijden van de Russische gasleveranties en een ernstige crisis tegemoet gaat).

Toch zijn er al analisten die deze Generaal Winter, die Napoleon en Hitler wist te verpletteren, tegenspreken. De Russische sneeuw kon de Franse en Duitse invasies tegenhouden en was een grote bondgenoot bij de verdediging, maar deze keer is Rusland de indringer.

In een uitvoerige analyse in The New York Times werd ingegaan op de alom ter sprake gebrachte kans op een paleiscoup om Poetin af te zetten. Volgens Abbas Gallyamov, een politiek adviseur die toespraken schreef voor Poetin voordat hij zich in Israël vestigde, kan er een terugslag komen van de elites in Rusland als de nederlagen doorgaan.

Abbas Gallyamov heeft in The New York Times het volgende betoogd: "Macht is Poetins enige bron van legitimiteit. En in een situatie waarin blijkt dat hij aan kracht verliest, zal zijn legitimiteit naar een nulpunt beginnen te dalen."

Het punt is dat er geen duidelijke opvolger van Poetin aan de horizon gloort. Er wordt al lang gesproken over Sergej Sjojgoe (op de foto met Poetin), maar zijn positie als minister van Defensie brengt hem bij het publiek in een delicate positie nu er weinig voortgang in de oorlog is.

Er zit echter ook een Westers wensdenken in de eenzaamheid en zwakte van Poetin zoals die door sommige media wordt afgeschilderd. Volgens alle beschikbare peilingen blijft zijn populaire steun in Rusland groot.

Zelfs bij slecht nieuws van het front blijft het Kremlin voet bij stuk houden: het beweert dat er wezenlijk niets verloren is gegaan in de strijd en noemt de beschuldigingen van oorlogsmisdaden 'leugens'. Poetin staat nog altijd overeind.