Rusland en de Verenigde Staten: een nieuwe Koude Oorlog?

Tijdens de Koude Oorlog heerste er spanning tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, want elk moment kon er een echte oorlog uitbreken. Nu lijkt de geschiedenis zich te herhalen met Joe Biden en Vladimir Poetin. De twee leiders ontmoetten elkaar in juli 2021 in Genève, maar de betrekkingen tussen de VS en Rusland bevinden zich op het diepste punt sinds de Koude Oorlog.

Joe Biden nam zichtbaar afstand van de poging van de regering-Trump om hartelijkere betrekkingen met Rusland te hebben. Tijdens een interview in maart 2021 noemde hij Poetin 'een moordenaar'.

Nadat hij een moordenaar was genoemd, antwoordde de president van de Russische Federatie dat je 'er een moet zijn om er een te kennen'.

Behalve de kinderachtige scheldpartijen zijn de twee landen verwikkeld in een escalerende geopolitieke impasse over Oekraïne. De Verenigde Staten vrezen dat Rusland een poging zal doen het land binnen te vallen.

Tijdens een twee uur durend videogesprek op 7 december waarschuwde de Amerikaanse president Joe Biden dat zijn regering Vladimir Poetin "krachtige economische en andere maatregelen" zou opleggen als zijn troepen de invasie durfden voort te zetten.

Amerikaanse stafmedewerkers zeggen dat de Duitse regering de aardgaspijpleiding Nord Stream 2 zal stilleggen als Rusland Oekraïne binnenvalt.

De pijpleiding zal Rusland via de Baltische landen met Duitsland verbinden en een andere pijpleiding vervangen die nu door Oekraïne loopt en waarvoor Rusland heffingen moet betalen.

De Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan werd door Reuters in zeer rechtlijnige bewoordingen geciteerd: "Als Vladimir Poetin gas door die pijpleiding wil zien stromen, zal hij misschien niet het risico willen nemen Oekraïne binnen te vallen," zei Sullivan tijdens een persconferentie.

Intussen heeft ook de Russische president Vladimir Poetin de Verenigde Staten beschuldigd van geopolitieke provocaties. Hij eist dat de NAVO niet verder naar het oosten uitbreidt, wat inhoudt dat ze de oostelijke landen niet mag uitnodigen tot haar bondgenootschap. In 2008 had de organisatie uitnodigingen gestuurd naar Georgië en Oekraïne om lid te worden van het militaire bondgenootschap.

Een verklaring van het Kremlin die door de BBC werd geciteerd verklaarde dat de NAVO "gevaarlijke pogingen doet om het Oekraïense grondgebied in te nemen en haar militair potentieel uit te breiden".

(Foto: Michael Parulava / Unsplash)

De secretaris-generaal van de NAVO, Jens Stoltenberg, verwierp de beschuldigingen van Poetin. "Over de relatie van de NAVO met Oekraïne zal beslist worden door de 30 NAVO-bondgenoten en Oekraïne, door niemand anders", verklaarde hij op 10 december aan de pers. Stoltenberg verzocht Rusland verder om "terug te keren naar de diplomatie".

De BBC meldt dat het Kremlin meer dan 90.000 soldaten tot aan de Oekraïense grens heeft gemobiliseerd. De Russische Federatie annexeerde de Krim in 2014 en steunt momenteel een separatistische oorlog in Oost-Oekraïne.

Door de succesvolle operaties in de Krim, Syrië en Georgië lijkt Moskou zich gesterkt te voelen, zeggen deskundigen. "Ik denk dat Rusland zich op economisch, politiek en militair gebied in de beste positie bevindt sinds 2014 om zo'n operatie uit te voeren", zei Michael Kofman van het Amerikaanse Center for Naval Analyses tegen de BBC. "Wat niet wil zeggen dat het zal gebeuren".

"Eenzijdige troepen in Oekraïne zijn niet aan de orde", zei Biden tegen verslaggevers in het Witte Huis. Zijn regering zal in plaats daarvan proberen de militaire aanwezigheid van de VS in de NAVO-landen te versterken.

Oekraïne is echter niet het enige twistpunt tussen de twee grootmachten.

Volgens het tweede jaarlijkse Microsoft Digital Defense Report, dat in oktober 2021 verscheen, komt 58% van alle cyberaanvallen die specifiek gericht zijn op overheidsinstellingen van Russisch grondgebied. De top drie van getroffen naties zijn de VS, het VK, en Oekraïne. Het Kremlin ontkent dat het deze aanvallen uitvoert.

De grootste beschuldiging aan het adres van Rusland is dat het geknoeid zou hebben met de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 om de overwinning van Donald Trump tegen Hillary Clinton te verzekeren. Toch zijn deze beschuldigingen nooit helemaal bewezen, afgezien van enkele online desinformatiecampagnes die pro-Trump waren en onmiskenbaar uit Rusland kwamen.

Een onderzoek dat in 2019 door voormalig FBI-directeur Robert Mueller werd uitgevoerd, concludeerde dat Rusland zich met de Amerikaanse verkiezingen bemoeide en dat Poetin veel contacten met Trump deelde. Er was echter niet genoeg bewijs om aan te tonen dat er sprake was geweest van een samenzwering.

Een andere diplomatieke kwestie waarin Rusland tegenover de Verenigde Staten en de Europese Unie komt te staan is de migrantencrisis van 2021 tussen Belarus en Polen.

De VS beschuldigen de Belarussische president en Russische sympathisant Aleksandr Loekasjenko ervan het pad van duizenden migranten uit het Midden-Oosten, die via Polen de Europese Unie proberen binnen te komen, te manipuleren. Volgens Amerikaanse beleidsmakers is het zijn doel de EU te destabiliseren.

Loekasjenko bestuurt Belarus sinds 1994 en wordt in het Westen, ook in officiële verklaringen van de Europese Unie, algemeen omschreven als "de laatste dictator van Europa".

De reputatie van Rusland op het gebied van de mensenrechten trekt ook kritiek aan van de internationale gemeenschap. Moskou treedt hard op tegen oppositiebewegingen en heeft enkele leiders ervan gevangen gezet, zoals Aleksej Navalni.

(Op de foto is te zien hoe Navalny voor een Russische rechtbank verschijnt vanuit zijn gevangeniscel.)

Er is ook de mishandeling van bepaalde minderheidsgroepen in Rusland, zoals de LGBTQ+-gemeenschap. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde in 2021 dat de anti-LGBTQ-wetten van het land niet in overeenstemming zijn met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Maar Rusland-verdedigers wijzen al gauw op de povere staat van dienst van de Verenigde Staten op het gebied van de mensenrechten en op hun nauwe banden met bepaalde ondemocratische regeringen, zoals die van Saoedi-Arabië.

Terwijl de Verenigde Staten en de Europese Unie de neiging hebben samen op te trekken in internationale organisaties als de NAVO of de G7, heeft Rusland elders bondgenoten gemaakt. Bijvoorbeeld met Venezuela's Nicolás Maduro.

Al Jazeera meldt dat Rusland en China hun banden hebben aangehaald en gezamenlijke militaire oefeningen doen. Bovendien hebben ze eenzelfde houding aangenomen tegenover Iran, Syrië en Venezuela. Tijdens een ontmoeting in 2019 noemde Xi Jinping trouwens Vladimir Poetin zijn "beste vriend".

De relatie tussen Rusland en China is "de sterkste, nauwste en beste relatie die de twee landen minstens sinds het midden van de jaren vijftig hebben gehad. En mogelijk ooit", zo verklaarde Nigel Gould-Davies, hoofdonderzoeker voor Rusland en Eurazië aan het International Institute for Strategic Studies tegenover Al Jazeera.

Koude Oorlog of niet, het lijkt erop dat de tafel is gedekt en dat de spelers hun teams hebben gekozen. Voor welk 'groot spel' de wereldmachten zich ook opmaken, laten we hopen dat de mensheid niet als de grootste verliezer eindigt.