Tactische en strategische kernwapens: welke zou Poetin in Oekraïne kunnen gebruiken?

Naarmate de oorlog in Oekraïne vordert, en de Russische president Vladimir Poetin steeds gefrustreerder lijkt over de uitkomst, is de speculatie toegenomen over wat Poetins volgende stap zou kunnen zijn op het gebied van wapens.

Niet alle kernwapens zijn gelijk, en daarom is er veel gesproken over 'tactische' en 'strategische' kernwapens. Wat is echter het verschil daartussen?

Laten we beginnen met te zeggen dat als we het over kernwapens hebben, strategische kernwapens verwijzen naar die wapens die op grotere schaal schade aanrichten. Daarentegen zijn tactische kernwapens bedoeld om een beperkte aanval in een kleiner gebied uit te voeren.

Het vernietigende effect van strategische kernwapens is zeer groot. Als ze gebruikt worden, zouden ze leiden tot een 'traditionele' kernexplosie, wat zou leiden tot een oorlog die een einde zou maken aan de mensheid.

Aangenomen wordt dat het merendeel van het Russische atoomarsenaal precies uit dit soort wapens bestaat, en tot nu toe vooral gebruikt als afschrikmiddel tegen de vijand.

Deskundigen vermoeden echter dat Moskou ook veel tactische kernwapens heeft. Tactische kernwapens hebben een kleiner vernietigingspotentieel dan strategische en een kleiner bereik.

Foto: Gulustan / Wikimedia

Deze wapens zijn ontworpen voor gebruik in een conflict en maken het mogelijk om specifieke doelen te raken, zoals een groep soldaten op het slagveld of een vijandelijk arsenaal.

Foto: US Department of Energy, Brookings Institution

Tactische wapens zijn dus klein van formaat en kunnen bijvoorbeeld gemonteerd worden op artilleriesystemen op de grond.

Foto: Antoine Misner / Wikimedia

Korteafstandsraketten, zoals de bekende Iskander, kunnen door het leger direct op het slagveld worden gebruikt om doelen te raken. Deze wapens zijn afhankelijk van het gebruikte type vector zeer effectief en nauwkeurig.

In tegenstelling tot strategische kernwapens, waarvan de lancering wordt voorafgegaan door ingewikkelde strategische manoeuvres, zijn er bij tactische wapens een niet te onderschatten factor: het verrassingselement.

Een verrassingsaanval vergroot de kans op succes van een missie, omdat de mogelijkheid dat de tegenstander het gebruik van tactische kernwapens van tevoren voorspelt, aanzienlijk kleiner is.

Ondanks hun geringe omvang hebben tactische kernwapens toch een groter vernietigend effect dan conventionele wapens.

Volgens Nina Tannenwald, docent internationale betrekkingen aan de Brown-universiteit, kan een tactisch kernwapen een vuurbal, schokgolven en straling produceren die leiden tot "langdurige schade aan de gezondheid van de overlevenden". Bij gebruik ervan zijn er dus enorme risico's voor burgers.

Deze afbeelding is afkomstig van een simulator, Nukemap, en gemaakt door Alex Wellerstein van het Stevens Institute of Technology (New Jersey, Verenigde Staten). Het stelt ons in staat de omvang van het vernietigende effect van een tactisch kernwapen te begrijpen wanneer het bijvoorbeeld in een stad als Parijs wordt gebruikt.

De bom die in de simulatie wordt gebruikt is een bom van 'slechts' 0,3 kiloton (een Amerikaanse B-61 Mod 3): de vernietigende kracht ervan zou een groot deel van het historische centrum van de Franse hoofdstad verwoesten.

Foto: Nukemap

Bij een grotere kracht hoort duidelijk meer schade, die bovendien een veel groter oppervlak kan treffen. Als we kijken naar de bom die in Hiroshima tot ontploffing werd gebracht en die bijvoorbeeld op hetzelfde punt in de vorige simulatie hadden laten neerkomen, dan is hieruit af te leiden dat het getroffen gebied veel groter wordt. Dat komt omdat de in Japan afgeworpen bom ongeveer 15 kiloton bedroeg.

Foto: Nukemap

Tactische kernwapens variëren meestal van één kiloton of minder tot 100 kiloton. Strategische kernwapens daarentegen zijn veel groter en kunnen wel 1000 kiloton bereiken.

Volgens de BBC zou de atoombom die de Verenigde Staten in 1945 op Hiroshima lieten vallen, een tactisch kernwapen zijn, omdat hij 'slechts' 15 kiloton was.

Er is niet alleen een verschil in de vernietiging die tactische en strategische kernwapens veroorzaken, maar er is ook een verschil in de afstand van welke ze gelanceerd kunnen worden.

Volgens het NAVO-glossarium met betrekking tot kernwapens zijn de tactische kernwapens van Rusland ontworpen om tactische missies te volbrengen door vijandelijke doelen op een afstand tot 300 km te raken.

Volgens hetzelfde NAVO-glossarium zijn de strategische kernwapens van Rusland ontworpen om strategische missies te volbrengen in geografisch afgelegen gebieden op meer dan 5500 km afstand.

Volgens de Russische Afschrikkingsdoctrine van 2020 behoudt Rusland zich het recht voor om tactische wapens te gebruiken in oorlog. Dat recht zegt het niet alleen te hebben bij een bedreiging van zijn bestaan, maar ook als het een risico aan zijn grenzen bespeurt. Gezien de huidige situatie tussen Oekraïne en Rusland zou Poetin dit argument makkelijk kunnen gebruiken.

De annexatie van de vier Oekraïense regio's door Rusland, geratificeerd door de Doema, is in dit opzicht een mogelijk doorslaggevende factor.

Elke poging van Oekraïne om geannexeerd gebied te heroveren zou voor Rusland het perfecte excuus kunnen vormen om tactische kernwapens in te zetten. Met alle gevolgen van dien.