Van Atlantis tot de zondvloed: mythen die geïnspireerd zijn op echte gebeurtenissen

Mensen hebben een grote verbeeldingskracht. Toch ontstaan verhalen, mythen en legendes niet altijd simpelweg uit de creativiteit van een bevoorrechte geest.

In het geval van oude legendes en mythen is het mogelijk dat de verbeelding met de werkelijkheid speelde. Fenomenen en gebeurtenissen die destijds niet zo gemakkelijk te verklaren waren, werden anders geïnterpreteerd. Laten we samen uitzoeken wat de wetenschappelijke en historische basis is achter enkele (zeer bijzondere) legendes uit de oudheid.

Niet alleen in de Bijbel, maar ook in tal van andere mythische tradities in het Oosten en de klassieke wereld, waren er verhalen over een vreselijke storm die de aarde 40 dagen lang hevig deed schudden.

Dit verhaal is het onderwerp geweest van verschillende hypothesen. De meest erkende is dat het verwijst naar een overstroming die in 5000 voor Christus het gebied trof dat overeenkomt met de huidige Zwarte Zee.

De zondvloed, volgens de bijbelse traditie, werd door God gestuurd om mensen te straffen. Slechts één van hen kon worden gespaard, Noach. Dankzij Gods wil, bouwde hij een groot schip waarin hij een mannetje en een vrouwtje van alle levende dieren verzamelde. Die zouden de planeet opnieuw bevolken zodra de vloed voorbij was.

Mensen gaven zichzelf in die tijd verklaringen voor dingen die ze nog niet konden begrijpen. Bijvoorbeeld voor de ontdekking van visfossielen op hoge bergtoppen. In de oudheid kon dit alleen maar het werk van een god zijn geweest. Wie weet kwamen mensen daarom met het verhaal van Noach op de proppen?
Nu weten we echter dat het vinden dan visfossielen op bergtoppen het resultaat is van aardplaten tektoniek.

De Ilias is een epos dat wordt toegeschreven aan de Griekse dichter Homerus. Hierin werd ook de de mythe van de Chimaera vereeuwigt. Een vuurspuwend monster met een slangenstaart en een leeuwenkop. Het monster werd verantwoordelijk gehouden voor de periodieke verwoesting van de kusten van het huidige Turkije.

Achter de mythe van een vuurspuwend monster, kunnen volgens sommige geleerden de eeuwige vuren schuilgaan die vandaag de dag nog steeds te zien zijn op de berg Chimera in Turkije.
De vuren worden aangedreven door methaangas dat uit de rotsen gutst vlakbij de archeologische opgravingen van Yanartaş. Hoogstwaarschijnlijk werden de vuren in de oudheid door zeelieden gebruikt als oriëntatiepunt. Als ze dit vanaf hun boten zagen, zou dit hebben bijgedragen aan het ontstaan van de mythe.

Pythia was de priesteres die verantwoordelijk was voor het reciteren van de antwoorden van het orakel van Delphi. Ze kon dit alleen doen toen ze een staat van mystieke extase bereikte. Dit werd veroorzaakt door de dampen die uit een rots ontsnapten, althans dit is wat de Griekse historicus en filosoof Plutarchus ons vertelt.

De 'zoete dampen' die Plutarchus noemde, zijn het onderwerp geweest van talrijke studies en verhitte debatten. Wat bekend is, is dat de tempel gewijd aan Apollo in Delphi zich in een actief seismisch gebied bevindt. Er zijn twee breuklijnen onder gevonden. De meest erkende hypothese is dat een aardbeving langs de breuklijn de gassen veroorzaakte waarnaar de Griekse auteur verwijst.

Wat voor soort gas het was en of het hallucinogene eigenschappen had, daar zijn wetenschappers het niet over eens. Degenen die de aardbevingshypothese ondersteunen, geloven dat deze gassen de gassen waren die normaal in deze gevallen worden uitgestoten, zoals koolstofdioxide en zwavelzuur. Andere wetenschappers spreken van een mix van methaan en ethyleen.

Volgens de mythe, 'achter de Zuilen van Hercules' (die voor de Grieken het einde van de wereld vertegenwoordigden) werd een legendarisch eiland bewoond door zeer machtige halfgoden: Atlantis. Het einde van dit koninkrijk zou echter op één dag komen. Het zou vernietigd worden door een catastrofe nadat het tevergeefs had geprobeerd de stad Athene binnen te vallen.

Foto: Hansuan Fabregas / Pixabay

Velen zijn het erover eens dat dit verhaal geboren zou kunnen zijn na de uitbarsting van een vulkaan, Thera, in het gebied waar Santorini tegenwoordig staat.

Volgens de mythe werd de Kilauea-vulkaan bewoond door de vuurgodin Pele. Een onstuimige, opvliegende en wraakzuchtige godheid. Wraak zou het motief zijn geweest voor een van haar meest extreme acties: een heel bos in brand steken en een man in de vulkaan gooien, omdat hij niet voor haar koos, maar haar zus. De zus van de godin Pele was wanhopig en groef onvermoeibaar in de vulkaan om haar geliefde te vinden terwijl ze de lucht vulde met vonken en vulkaansteentjes.

Deze natuurramp, die ongeveer 3500 jaar geleden plaatsvond, was verantwoordelijk voor de ineenstorting van een deel van het eiland. Het veroorzaakte verschrikkelijke tsunami's en een gaswolk die hoogstwaarschijnlijk leidde tot het verval van de Minoïsche beschaving van het nabijgelegen Kreta.

Foto: Mandy Beerley / Unsplash

De historische hypothese en het ontstaan van deze oude 'soapserie' verwijst naar de eindeloze uitbarsting in de 15e eeuw. Uiteindelijk werd 430 vierkante kilometer bos op het eiland getroffen en duurde het 60 jaar. Het wanhopige graven van Pele's zus zou de verklaring zijn die mensen zichzelf gaven over de vorming van de Kilauea-caldera vulkaan.

Een populaire Japanse legende betreft een gigantische meerval genaamd Namazu. Hij ligt verborgen onder de oppervlakte van Japan. Vastgehouden door de god Kashima, dankzij een gigantische steen op zijn kop. De gewelddadige aardbevingen die Japan doen schudden, zouden plaatsvinden wanneer, Namazu fladdert en zijn vinnen schudt als hij wil ontsnappen aan de controle van Kashima.

Het is bekend dat Japan op de verbindingslijn van verschillende tektonische platen ligt. Het land heeft talrijke vulkanen en wordt doorkruist door breuklijnen met een hoge mate van seismische activiteit. De meerval zou, volgens de populaire traditie, een dier zijn dat in staat is aardbevingen te voorspellen. Al deze oorzaken hebben hoogstwaarschijnlijk geleid tot het ontstaan van de legende.

Een Kameroenese legende zegt dat, tijdens een tijdperk waar veel mensen het land verlieten, de mensen van de Bamessi besloten om andere mensen te verwelkomen. Mensen van de Kom, een andere stam die ze voor een periode bij hen lieten wonen. De mensen van de Kom waren echter te vruchtbaar. Na verloop van tijd waren er te veel. Daarom overtuigde de koning van de Bamessi zijn volk ervan dat ze een bedreiging vormden. Ze smeedden een complot om alle mannetjes van de Kom te doden.

Uit wraak zei de leider van de Kom tegen zijn zus dat hij zelfmoord zou plegen. Zijn bloed zou een meer vol vissen vormen. Hij waarschuwde dat de mensen van de Kom daar uit de buurt moesten blijven. De mensen van de Kom verlieten het land. Het meer bleef bij de Bamessi. Op de visdag explodeerde het meer en doodde de mensen die in de buurt waren.

Een andere legende over een meer is die van Crater Lake. Een vulkanisch meer gelegen in de caldera van Mount Mazama. Volgens de mythe zou dit het toneel zijn geweest van een bloedige strijd tussen de god van de onderwereld, Llao, en die van de lucht, Skell. Het gevecht tussen de twee goden zou, na aanvallen met stenen en vlammen, geëindigd zijn met het instorten van de vulkaan en de val van Llao. Dankzij de daaropvolgende regens zou het huidige meer zijn gevormd.

Als we de strijd tussen de goden buiten beschouwing laten, wordt in de legende herhaalt wat er bijna 8000 jaar geleden gebeurde: er was een angstaanjagende vulkaanuitbarsting, de krater van de vulkaan stortte in en de regen vulde het bassin.

Volgens een legende op de Salomonseilanden werd een jongeman genaamd Rapuanate smoorverliefd op een vrouw van het eiland Teonimanu. Helaas werd zijn broer ook verliefd op haar en koos ze voor hem. Om wraak te nemen, stortte Rapuanate het land van zijn geliefde met een spreuk in zee.

Het was een aardbeving die het eiland Teonimanu deed zinken. Het is een van de vele verzonken eilanden in dit deel van de Stille Oceaan. Door de aardbeving zou het eiland in de oceanische diepte van de Filipijnen zijn verdwenen. Toch is het verhaal van de familie-soap misschien interessanter om door te geven.