Mogelijke scenario's in Syrië na de val van Assad

Het offensief van de rebellen, geleid door Hayat Tahrir al-Sham (HTS), begon op 27 november en veroverde al snel Aleppo en andere belangrijke locaties. De rebellen rukten op naar Damascus en wisten ondanks de weerstand van het Syrische leger op 8 december de hoofdstad in te nemen. Bashar al-Assad ontvluchtte het land per vliegtuig, waarmee zijn heerschappij na 50 jaar ten einde kwam.

HTS heeft met zijn offensief het conflict in Syrië volledig doen kantelen. Na een opmars vanuit Idlib namen de rebellen Aleppo en Hama in, wat resulteerde in de bezetting van Damascus en de vlucht van Bashar al-Assad. Dit vormde een beslissende wending in de oorlog.

In 2011 liepen vreedzame protesten al snel uit op een burgeroorlog nadat het regime van Bashar al-Assad ze hardhandig neersloeg. De militarisering van de oppositie en de interventie van buitenlandse mogendheden vormden een omslag in het conflict, waardoor groepen als de HTS een prominente rol konden innemen, volgens Euronews.

Sinds eind november heeft Hayat Tahrir al-Sham (HTS) een offensief geleid waardoor de rebellen belangrijke strategische punten hebben ingenomen, waaronder Aleppo. Deze opmars markeerde een belangrijke verschuiving in het conflict. De positie van het Syrische leger werd verzwakt en de machtsverhoudingen binnen de regio veranderden.

De Verenigde Staten en de Europese Unie vroegen tevergeefs om de-escalatie in Syrië voor de val van Damascus, een gebeurtenis die het regionale landschap veranderde. President Joe Biden noemde in overleg met zijn bondgenoten de neergang van het regime na jaren van oorlog een "daad van rechtvaardigheid", meldt Euronews.

Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigde dat Bashar al-Assad na onderhandelingen met "andere deelnemers aan het gewapende conflict" uit Syrië was vertrokken.

De internationale gemeenschap toonde zich, met uitzondering van Iran en Rusland, verheugd over de val van het regime van Bashar al-Assad na de inname van Damascus door de HTS. Volgens BBC News heeft Rusland asiel verleend aan de voormalige president en zijn familie.

Internationale leiders hebben hun groeiende bezorgdheid geuit over de veiligheid van zowel de Syrische bevolking als buitenlanders in het land. De VN heeft opgeroepen tot een vreedzame machtsovergang om een verder verlies van mensenlevens te voorkomen.

Door de golf van geweld in Syrië zijn ongeveer 50.000 mensen op de vlucht geslagen, waardoor een al kritieke humanitaire situatie is verslechterd. Luchtaanvallen hebben veel burgerslachtoffers gemaakt, wat de bevolking in steeds wanhopigere omstandigheden heeft gebracht. Volgens het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten heeft het recente geweld in Syrië 514 mensen gedood, voornamelijk strijders, maar ook 92 burgers.

De omverwerping van het regime van al-Assad is een tegenslag voor de belangrijkste bondgenoten van de Syrische regering, Rusland en Iran. Het verzwakt hun regionale invloed en bemoeilijkt hun strategische manoeuvres in conflicten zoals die in Gaza en Libanon.

Na afspraken over een wapenstilstand tussen 2017 en 2020 herwon het regime van al-Assad ongeveer 80 procent van het Syrische grondgebied. Het recente rebellenoffensief werd door al-Assad toegeschreven aan een door de VS gesteunde actie om de regionale kaart te hertekenen. Zijn regering ondervond steeds meer druk van de opstandelingen en werd steeds afhankelijker van zijn externe bondgenoten.

De Syrische Regering van Nationale Redding heeft in Syrië de controle over regio's als Idlib, terwijl de Autonome Regio Noord- en Oost-Syrië de olierijke gebieden beheert en steun krijgt van het Westen. Deze federatie is een toevluchtsoord geworden voor Koerdische militanten die tegen Islamitische Staat en Turkse troepen hebben gevochten en in het complexe landschap van het Syrische conflict hun positie hebben weten te consolideren.

Wassim Nasr, journalist bij France 24, zegt dat de HTS die als rigide en conservatieve islamistische groepering te boek staat, niet alleen de banden met Al Qaeda heeft verbroken, maar ook op het slagveld de confrontatie met deze organisaties is aangegaan.

Dezelfde bron zegt dat Abu Mohammad al-Jawlani (foto), de leider van de HTS, zijn retoriek heeft gematigd en afstand heeft genomen van de strikte jihadistische ideologie om zo de steun voor zijn groep te vergroten. Het offensief, met de naam Operatie Afschrikking van Agressie, past binnen deze koerswijziging en vermijdt islamistische taal en jihadistische verwijzingen in de officiële berichten.

De meerderheid van de Syriërs verwerpt de extreme religieuze retoriek, wat leidde tot angst voor de Islamitische Staat en in sommige gevallen tot terughoudende steun voor het regime van al-Assad. De huidige offensief van HTS benadrukt de complexe situatie in het noorden van Syrië, waar de door de VS gesteunde Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) met de hulp van ongeveer 900 Amerikaanse soldaten een groot deel van het noordoosten beheren, aldus BBC News.

Turkije heeft een belangrijke rol vervuld in het Syrische conflict door gedeeltelijke steun te bieden aan rebellen zoals Hayat Tahrir al-Sham (HTS) en het Syrische Nationale Leger (SNA), die door Ankara worden gefinancierd en getraind. Ondanks de toenadering tot het regime van al-Assad, was de belangrijkste prioriteit van Turkije het instellen van een veiligheidszone aan de grens om Koerdische militanten in toom te houden, wat zijn steun aan de oppositie verklaart, aldus France24.

In het noorden van het land heeft Turkije over de gehele grens een grote bezettingszone ingesteld die gedeeld wordt met de Syrische interim-regering (SIR) en verschillende oppositiefracties. In dit gebied bevinden zich zowel islamistische als niet-islamistische oppositiegroepen, volgens Euronews.

De Amerikaanse militaire basis Al-Tanf ligt in een strategisch gebied dicht bij de grens met Irak en Jordanië. Vanaf deze basis heeft het Amerikaanse leger operaties tegen Iraanse doelen uitgevoerd, wat hun invloed in het conflict heeft versterkt, volgens Euronews.

In de door de VS gecontroleerde gebieden deelt het Vrije Syrische Leger (VSL), dat voornamelijk bestaat uit islamisten en deserteurs van het Syrische Nationale Leger (SNL), het grondgebied met de Amerikaanse troepen. Dit beeld onderstreept de complexiteit van het conflict in Syrië, waar veel verschillende lokale en internationale partijen vechten om de controle over belangrijke gebieden en daarbij hun eigen geopolitieke doelstellingen nastreven.

Door de militaire en logistieke steun van Rusland en Iran wist het regime van al-Assad over een groot deel van Syrië de macht te behouden.

Moskou heeft belangrijke militaire bases in Tartus en Kheimim, en Iran gebruikt Syrië als doorvoerkanaal om Hezbollah in Libanon te bewapenen. Hun militaire samenwerking met Hezbollah en de Wagnergroep in 2015 stelde ze in staat om een groot deel van het grondgebied dat ze waren kwijtgeraakt aan islamitische milities en Islamitische Staat te heroveren.

Het Syrische conflict heeft sinds het begin in 2011 een verwoestende tol geëist met ongeveer 500.000 doden en 12 miljoen mensen die ontheemd of gevlucht zijn, meldt BBC News. De humanitaire en politieke crisis blijft voortduren, met miljoenen Syriërs die afhankelijk zijn van internationale hulp om de harde omstandigheden in een door meer dan een decennium van oorlog verwoest land te overleven.

Rusland heeft volgens CNN een privévergadering van de VN-Veiligheidsraad aangevraagd om de gevolgen van de val van het Assad-regime in Syrië te bespreken. Dmitri Poljanski, plaatsvervangend vertegenwoordiger van Rusland bij de VN, benadrukte dat de sessie essentieel is voor de beoordeling van de gevolgen van deze gebeurtenis en de toekomst van waarnemersmacht UNDOF die toeziet op de wapenstilstand op de Golanhoogvlakte.

De internationale gemeenschap, geleid door de VN, heeft opgeroepen tot een "stabiele en inclusieve" overgang die voldoet aan de legitieme wensen van het Syrische volk. Geir Pedersen (foto), de speciale gezant van de VN voor Syrië, drong erop aan te werken aan een plan dat een "verenigd Syrië" garandeert, waarbij de "soevereiniteit, onafhankelijkheid en territoriale integriteit" wordt behouden.

De politieke overgang in Syrië staat voor enorme uitdagingen, beïnvloed door interne spanningen en de invloed van regionale en internationale actoren. Het succes zal afhangen van de samenwerking tussen rebellengroeperingen en wereldmachten om een inclusieve en democratische overgang te bewerkstelligen. Tegelijkertijd staan ze voor de uitdaging om in een door oorlog verscheurd land weer op te bouwen en stabiliteit te realiseren.