Wat moet Oekraïne doen om lid van de Europese Unie te worden?

Op 23 juni 2022 verleende de Europese Unie Oekraïne de status van kandidaat-lidstaat. Dat is de eerste stap om lid te worden van de EU.

De Europese Commissie, de uitvoerende tak van de EU onder leiding van de Duitse politica Ursula von der Leyen, steunde het verzoek van Oekraïne om lid te worden nadat de Commissie het land verschillende keren had bezocht en vergaderingen had gehouden.

De Russische invasie van Oekraïne, sinds februari, heeft een belangrijke rol gespeeld bij het verzoek van de regering in Kyiv om bij het 'Westblok' te horen.

De Russen waren nog maar een paar dagen onderweg toen President Volodymyr Zelensky de EU al formeel vroeg om lid te worden.

Ondanks de oproepen om Oekraïne een "sneltraject naar lidmaatschap" te verlenen, zijn er nog verschillende eisen waaraan het land moet voldoen om lid te worden van de Europese Unie.

Kandidaat zijn voor de EU is immers geen garantie voor lidmaatschap. Turkije wacht al sinds 1999, Noord-Macedonië deed zijn verzoek in 2005, Servië in 2012 en het meest recente land, Albanië, in 2014.

In een stuk voor de Council on Foreign Relations schetst Matthias Matthijs wat de regering van Kyiv moet doen om deel uit te maken van de Europese Unie.

Matthijs legt uit dat, om lid te worden van de Europese Unie, landen de Kopenhagen-criteria moeten volgen. Deze bestaan ruwweg uit drie pijlers.

Ten eerste is er een politieke vereiste: toekomstige leden van de Europese Unie moeten democratieën zijn die de rechtsstaat, de mensenrechten en de bescherming van minderheden garanderen.

Ten tweede moeten alle aspirant-leden een functionerende markteconomie hebben die bestand is tegen concurrentie en bewegingen in de markt.

Ten slotte moeten alle lidstaten het geheel van de gemeenschappelijke wettelijke rechten en plichten opnemen. Deze wetten, die bindend zijn voor alle EU-leden, beslaan ongeveer 8.000 pagina's.

Matthijs benadrukt dat voor bepaalde relatief nieuwe leden, zoals Oostenrijk, Finland en Zweden, deze criteria relatief eenvoudig te vervullen waren.

Voor jonge democratieën en opkomende markten zoals die in Oost-Europa, kan het echter wat meer moeite kosten.

Matthijs gelooft dat een realistische termijn voor Oekraïne om lid te worden van de Europese Unie "tien tot twintig jaar na het einde van de oorlog" zou zijn.

Volgens Matthijs is het echter wel mogelijk dat de Europese Unie een nieuw niveau zou kunnen creëren, iets in de trant van "geassocieerd lid." Dat is ongeveer hetzelfde als wat de Franse president Emmanuel Macron begin 2022 voorstelde.

Matthijs schrijft dat het verkrijgen van de status van kandidaat voor het grootste deel "een symbolisch gebaar" is. Het kan valse hoop wekken terwijl Oekraïne nog diep in oorlog is tegen Rusland.

Daarnaast zou een versnelde toetreding van Oekraïne tot de EU wrijving kunnen veroorzaken met de andere Oost-Europese landen die al jaren, zo niet decennia, op hun lidmaatschap wachten.

Volgens een door de Council on Foreign Relations geciteerde peiling verwacht 70% van de Oekraïners binnen de komende 5 jaar tot de EU toe te treden.

"Tenzij de EU haar toelatingscriteria voor lidmaatschap drastisch heroverweegt, zullen velen in Oekraïne zeker teleurgesteld zijn worden," concludeert Matthijs dan ook.