Wetenschap slaat alarm: Superbacteriën zijn een enorme bedreiging

Superbacteriën zijn bacteriën die een resistentie tegen antibiotica hebben ontwikkeld waardoor conventionele medische behandeling onmogelijk wordt. Zij hebben zich ontwikkeld van uitzonderingen tot de oorzaak van duizenden sterfgevallen. Een studie in het prestigieuze tijdschrift The Lancet bracht in 2022 een schrikbarend aantal sterfgevallen aan het licht, veroorzaakt door dit soort bacteriën.

Volgens een onderzoek dat in januari 2022 in The Lancet is gepubliceerd, sterven er wereldwijd jaarlijks 1,2 miljoen mensen aan superbacteriën. Dat is meer dan door hiv of malaria.

Sinds de ontdekking van penicilline door Dr Fleming (foto) in 1928, hebben antibiotica een essentiële rol gespeeld bij het redden van levens. Maar het overmatig gebruik van antibiotica (door hun oneigenlijk gebruik bij mensen of dieren die wij dan te eten krijgen) heeft een ernstig probleem veroorzaakt: bacteriën hebben namelijk geleerd om het effect ervan te omzeilen.

We hebben het hier over een ware medische nachtmerrie. Als een bacteriële infectie niet met een antibioticum kan worden gestopt, wat kunnen doctoren dan doen? Hoe afschuwelijk het ook klinkt, soms moeten ze hun toevlucht nemen tot de amputatie van besmette gebieden.

Volgens het onderzoek in The Lancet zouden deze superkrachtige microben, als hun opmars zo doorgaat, over 30 jaar 10 miljoen mensen per jaar kunnen doden!

Gezien het feit dat Covid iets meer dan vijf miljoen mensen het leven heeft gekost (in de twee jaar van de pandemie), kunnen we stellen dat het gevaar heel groot is wanneer we het hebben over 10 miljoen doden door superbacteriën.

Afbeelding: Martin Sanchez / Unsplash

Wetenschappers zijn het erover eens dat ontwikkelde samenlevingen te lang een soort overdosering (hypermedicatie) van antibiotica hebben gebruikt en dat dit de bacteriën geleerd heeft om zich te verdedigen.

Afbeelding: Unsplash / Volodymyr Hryshchenko

Dieren in de veehouderij worden massaal (en op ongepaste wijze) met antibiotica behandeld. Een groot aantal landen beperkt momenteel het gebruik van antibiotica bij dieren. Vlees voor consumenten wordt op antibiotica getest. Vee dat in de vrije uitloop wordt gehouden, zoals de schapen op de foto, zijn over het algemeen gezonder.

Afbeelding: Sam Carter / Unsplash

Superbacteriën hebben de wetenschappelijke gemeenschap in staat van alertheid gebracht. Er is geen algemene manier om ze te bestrijden. Sommige vaccins beschermen tegen bacteriële infecties. Ook zijn er enkele experimentele methoden waarbij virussen worden gelanceerd om superbacteriën te bestrijden. Je zou dit kunnen zien als een gevecht tussen Godzilla en King Kong.

Een van de succesvolle behandelingen tegen superbacteriën werd toegepast op de Belgisch-Amerikaanse Karen Northshield (hier afgebeeld op krukken). Ze raakte gewond bij een bomaanslag in Brussel, en haar herstel werd afgeremd door het verschijnen van antibioticaresistente bacteriën in haar lichaam. Doctoren moesten verschillende lichaamsdelen verwijderen om haar leven te redden.

Maar toen kwam de oplossing. Bij Karen Northshield werd een techniek toegepast waarbij virussen tegen de bacteriën werden ingezet. Zoals zoals Kevin Doxzen (Universiteit van Arizona) uitlegt in 'The Conversation', worden die virussen "bacteriofagen of fagen genoemd. Ze overleven door de bacteriën te infecteren, zich te vermenigvuldigen en hun gastheer te verlaten, waardoor de bacteriën vernietigd worden."

Bacteriofaagvirussen waren de redding voor Karen Northshield, en het succes werd gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.

In sommige gevallen lukt het deze bacterie-etende micro-organismen alleen maar om de bacterie te verzwakken en is de hulp van een traditioneel antibioticum nog steeds nodig. Dit is wat er met Karen gebeurd is. Wat de bacteriofagen deden, volgens het onderzoek gepubliceerd in 'Nature,' is de antibiotica weer laten werken. Ze vernietigden de resistentie van de bacteriën.

Deze onderzoeken naar superbacteriën zijn belangrijk omdat, zoals The New York Times het in een kop samenvatte, we te maken hebben met "Revenge of the Bacteria." Sterker nog, de ondertitel van het artikel was:  "Why We're Losing the War." (Ofwel, in het Nederlands: "Wraak van de Bacteriën: waarom wij de oorlog aan het verliezen zijn").

De behandelingen met bacteriofagen vinden momenteel plaats op experimentele basis. In de meeste zorgstelsels zijn ze niet toegestaan.

Superbacteriën zijn vooral gevaarlijk bij jonge kinderen, omdat hun immuunsysteem nog onderontwikkeld is. Bovendien bleek in 2017 uit een onderzoek van de Case Western Reserve University onder 10.000 Amerikaanse kinderpatiënten dat het aantal gevallen van superbacteriën bij kinderen in slechts tien jaar tijd met 700% is toegenomen.

De strijd vindt plaats in ziekenhuizen, laboratoria, en ook bij de medicatie van onszelf (of van dieren). Probeer antibiotica altijd te vermijden als het niet per se nodig is. En houd bio-industrieën verantwoordelijk die te veel antibiotica gebruiken om hun dieren te behandelen.